“Hey, that’s terrible. It’s really a ridiculous idea to make a speech about ‘Rotary Friendship and Peace Mission’ at the Rotary meeting. What do we know about Rotary? Speaking in front of an audience is difficult. I can’t do it,” Alex exclaimed.

“Can you do it on stage?” Alex asked, breathing heavily.

“I think it’s better to stop this idea,” I replied, watching Alex’s face. “You know, there are many companies here that we can try to approach instead.”

“Yeah, that’s fine.” Alex shrugged.

In the following days we began to hunt for big companies around Pune and at last reached the industrial estate.

“Asia-Europe Goodwill Mission.”

We approached many companies for sponsorship, and while some gave us small helps, others did not show much interest. We even made a request to some companies, offering to carry their advertisements in exchange for financial help, but it didn’t work out. Eventually, we understood that getting sponsorship was a daunting task. However, we were determined not to give up and wandered everywhere to raise funds.

Finally, the Thumps Up Bottling Company caught our attention.

 “Hey, Michael,” Alex looked at me curiously. “There might be some hope here. Let’s try there. Maybe they need us for advertisement.”

With permission from security, we reached the reception and asked if we could meet the General Manager. We explained our intention to the receptionist, who allowed us to meet the General Manager within half an hour.

We talked to the General Manager and explained everything. We are ready to carry the logo of the company till Delhi for some financial support.

He was silent for a moment and said slowly, “It’s better to contact the Managing Director. I can give you a chance to meet him.”

After an hour he directed us to the MD’s cabin. As we entered inside, we were taken aback for a moment. The MD was also surprised to see us. I felt my legs trembling. Words got stuck in our throats, and we exchanged surprised looks. Suddenly, he began to speak.

“Hey… gentlemen, where have you been? I introduced you to the club and looked for you everywhere, but you had vanished. I have the amount which we collected in the sunshine collection for you.”

We were on the verge of being paralyzed and couldn’t say anything. The words were stuck in my throat.

“Okay, it’s all right, yeah, keep it… man.” The MD said,” watching us for a moment and gave us the amount that had been collected in the sunshine collection in Turf Club.

We received the money without saying anything, thanked him, and left the cabin in a hurry.

The incident made us shamed and thoughtful. We thought that was a real embarrassment.

“Hey, Alex, we did wrong.” I said thoughtfully. “You know, we should not have rushed out like that. That was a blunder.”

“Bullshit…” Alex exploded, looking at me.

I looked at the far fence and kept silent for a moment. I couldn’t say a word, but I felt awful. We roamed in the city of Pune but couldn’t find an alternative.

 First of all, we both had stage fright. Then, how could we talk about the friendship mission? Anyway, we had to find a way out. We were not ready to give up.

At last, we decided not to be afraid of anything and to be prepared to face everything. At present, Rotary was the only hope we had for sponsorships and to survive.

“Are you ready to make a speech about the rotary good-will mission?” Alex looked at me.

“We have to prepare.” I said stubbornly. “First, we have to study the subject and memorize some sentences. Gradually, we’ll get on the right track.”

“But I cannot crack the nut anyway.” Alex stammered.

“Okay, then let me try.” I said, feeling a sort of confidence rising in me.

We sat in the nearby park and studied the Rotary letter, which we had received from the Calicut Rotary Club. “This is to certify that Alex James and Jose Michael are on an Asia-Europe Friendship Tour on bicycles as carriers of Rotary Friendship and Peace Mission…”

 I read it a couple of times. According to the Rotary, we were part of the Rotary goodwill mission. So, we needed to talk about the basics of the Rotary taglines.

I prepared a speech and read it carefully, feeling satisfied. “Oh, that’s enough,” I let out a soundless sigh.

“How is the speech?” After reading the speech I stared at Alex.

“Yeah, very good,” Alex said appreciatively. “First of all, we need money.” He sighed. “There is no other alternative.”

“Oh God,” I raised my eyes to the vastness of the sky and said, “It’s really a great task. Asia-Europe goodwill mission…”

Alex laughed. “And these two stupid buddies are conducting the peace mission…!”

We laughed aloud.

“Yeah, let’s begin… We are going to approach all the Rotary clubs in town. Whether big or small, it’s not a problem for us. Now, we are the representatives of the ‘Asia-Europe friendship and peace mission’.” I stood up and declared.

“Yes, we won’t look back anymore. We have to be the representatives of the goodwill mission.” Alex said aloud. “Then, okay man, look at the directory and where is the meeting today?”

Alex turned the pages of the Rotary directory.

“Oh, yes, there is a meeting today. It is Rotary club of Pune Mid-Town.”

“Where.?” I looked at Alex hastily.

“At the seminar hall,” Alex said in a breath. “Tilak road time at 7:30 p.m.,”

“Oh, there is ample time, let me memorize the speech,” I took the paper and said.

We arrived at the seminar hall on time, and eagerly watched the Rotarians as they arrive one by one.

within half an hour, the hall was filled with Rotarians and we were introduced to the President, Mr. Shigulal Solanki.

He then introduced us to the secretary of the club Mr. Sarat Kolgakar.

“Okay, boys, take your seat. We’ll introduce you to our club.” Mr. Sarat said.

My heart started to spin heavily. “God, I would have to make a speech?’

“Can I, do it?” I looked at Alex tonelessly.

“Yeah, hum…” Alex withdrew his face, paralyzed.

The meeting began and the club secretary introduced the guests and visitors. The chief guest was a woman who gave a speech about a foreign country. A screen was set up at one end of the desk for a slide-show.

During the introductions, our names were not mentioned, which gave me some relief. We watched the program carefully, waiting for our turn. The talk and slide-show came to an end, and the meeting was winding up when suddenly the club secretary introduced us.

My heart skipped a beat, and I felt a wave of nervousness wash over me. I wondered if I would have to speak. We slowly stood up and faced the Rotarians. I felt my legs trembling.

“Please come up and tell us about your mission.” the secretary’s voice boomed in my ears.

My heart began to pound heavily, and I looked at Alex for support. I slowly got to my feet, walked to the stage, stood in front of the microphone, and took a short look around.

I felt as if the words were stuck in my throat, and my limbs were trembling. I took a deep breath and began to speak, stammering over the words that I had already memorized. I looked around the hall, and the faces of the people in the audience seemed to be expecting a lot from me. I finally concluded my speech and quickly returned to my seat.

“How was my speech?” I asked Alex eagerly.

He gave a soft smile. “Oh, yeah, it was great.” Alex said in a low voice.

But I knew that he was lying.

From that point on, we were on our way. We attended club meetings and gave short speeches. Slowly but surely, my speaking abilities began to improve.

Our journey from Pune to Lonavala was a beautiful one, with the hill station located in the Western Ghats at 622 feet above sea level. We stopped at Rajmachi Point, which offered a spectacular view of the area.

Our next stop was Panvel, a highly populated area and the gateway to the Konkan region, where there were many industries such as chemicals, petroleum, and natural gas. From there, we continued our journey to Mumbai.

The roads were treacherous, with big mountains and Ghats presenting hidden dangers. We were scared on the highway as we saw many upturned vehicles in the depth of the valley, and accidents were common. Heavy vehicles would pass us, almost brushing against our bikes, and the friction of the air made us tremble. We were thrown out on the road several times.

As we entered Mumbai, the densely populated financial and commercial capital of India, we saw huge billboards welcoming us on each side of the highway.

 We wondered if anyone would be able to help us. We thought about our friend Mr. Jayaram, who worked at Mumbai Naval Base and had a bachelor’s flat in Kurla. He had offered us accommodation, and we hoped he would be able to help us.

Mumbai was a nightmare for newcomers. There were pickpockets, kidnappers, and rapists, and life itself was in danger. It was a city of many underground activities.

At around 1:00. p.m. we met Jayaram at the Naval Base.

“Oh, it’s great. Wonderful.” Jayaram greeted us wide-eyed.

“Where did you get the idea? Jayaram wanted to know everything. “Will you guys reach Europe?” he asked in amazement.

“Yeah, man,” I raised my head and proudly said. “You know, now we are in Mumbai, and tomorrow you might hear that we are in London.”

 At five O’ Clock in the evening, we arrived at his flat. He shared the flat with five other people. They were involved in various vocations.

Everyone was amazed and bombarded us with numerous questions.

Mumbai was their beloved city, and they referred to it as the land of opportunities where both rich and poor could thrive. They believed that the goddess of luck would bless anyone who combined hard work with the will to succeed. According to them, Mumbai was a city of miracles.

The next day, we visited the Victoria Terminus, a stunning example of Gothic revival architecture built by the British. Adjacent to the Victoria Terminus was the General Post Office (G.P.O.), where we eagerly anticipated receiving letters from home and the Rotary Club.

Within one hour we were at the counter of General Post Office.

Yes, there were letters waiting for us. It’s from home, friends, and Mr. Madhu.

We hastily collected the letters and left the G.P.O. Our hearts brimmed with joy.

I found a quiet spot beside the footpath and opened my letter from my father. He wrote that they had received my letter and that everyone at home was overjoyed. However, he cautioned us to travel with utmost care.

 I glanced over at Alex, who was in the same situation, eagerly reading his own letter.

“What’s the news, man?” I asked him eagerly. “Who wrote the letter?”

He took a deep breath and replied, “It’s from my dad, and he advised us to travel with care.”

“Yeah,” I said with a smile, putting the letter in my pocket. “I got the same advice from my father too.”

We returned to the flat, and I felt content and happy after reading the letter multiple times. We replied to our letters and eagerly awaited the next batch of correspondence at the G.P.O. in Ahmadabad.

We spent three wonderful weeks in Mumbai, exploring the city’s wonders and learning more about its people and their culture.

Our goal was to secure sponsorship from a company during our travels. We explored many significant locations, but it proved to be a complete letdown. We approached the Rotary Clubs in Mumbai and participated in their meetings, most of which were held at five-star hotels such as The Taj and The Oberoi. Some provided us with minor assistance.

To avoid the dangers of traveling with currency in India, we kept our money in traveler’s checks.

Our wandering ultimately led us to the highly respected company, Parle. We met with the Marketing Manager and asked for their support. The Marketing Manager was kind to us and asked us where we were headed from Mumbai.

Alex eagerly replied, “Gujarat, Rajasthan, on the way to Delhi.”

“Well, then. You can carry our logo till Ahmadabad, and I shall provide you a letter to the Gujarat bottling company. You show them this letter, and they’ll pay you.” The marketing manager said.

After that he gave us T-shirts and Caps sporting the Parle logo and a small sum as advertisement fee.

After three weeks in Mumbai, we bid farewell and began our journey to Gujarat, looking more colorful in our Parle attire.

Traveling on the highway was challenging as we couldn’t bear the heat of the sun. After 11:00 a.m., the temperature rose significantly, and we frequently experienced punctures.

Finally, we understood that the hot road caused the tire to puncture frequently. We reduced the air in the tire, which resolved the issue. Though it was tough to pedal the cycle, we overcame the flat tire problem.

 The trucks on the highway generated heat, making it risky for us to travel. We also learned that truck drivers never accelerate during night journeys, but instead, place a heavy stone on the accelerator. I found this to be true.

We set off on our Bicycle journey towards Gujarat, with our destination being Vapi. We passed through Vasai, Mahim, and Palghar on our way. The hot weather was unbearable, and we found ourselves drinking a lot of water to stay hydrated.

 In order to carry water, we purchased a canvas bag that truck drivers typically use. It would slowly release water, keeping the exterior of the bag damp and helping the water inside to stay cool, even in hot weather. We hung the two-liter water bag on the handle of our bicycles and continued on our journey.

Unfortunately, we encountered some obstacles along the way. Alex’s bicycle was hit by a bus as it turned a corner, and he fell down beside the road. Despite being shaken up, Alex quickly got back on his feet and expressed his frustration.

Tractors were another challenge for us. They moved at a similar speed to our bicycles and often discharged smoke directly at us. It was dangerous to try to pass them, as we could be in harm’s way if any other vehicle passed us at the same time. However, we gradually became more experienced at handling each type of vehicle on the road.

Along the way, we saw women vendors selling fruits such as watermelons, oranges, and pineapples at low prices. We stopped our bicycles and enjoyed the fresh produce.

Most evenings, we stopped at highway dhabas to wash, bathe, and take care of other necessities. These dhabas catered to truck drivers and featured big water tanks, cots strung with jute ropes, and a variety of foods.

Finally, we arrived in Vapi, the first industrial city in Gujarat, situated on the banks of the Damanganga River. Our goal was to seek support from companies in the area.

We met the President of Vapi Rotary Club and he extended a small support and provide us with an address to meet an important Rotary figure.

I looked at the address-

Mr. Kalyan Banerjee,

United Phosphorus Ltd, G.I.D.C. Area, Vapi,

“So, shall we go to him?” Alex asked. “The President said that he is one of the most important figures in Rotary, and that meeting him could be beneficial to our mission.”

Within no time we reached the United Phosphorus. It is a fertilizer company.

We got an immediate appointment because the President had informed him about us.

He was a cheerful, bald-headed middle-aged man with a smart face and the round spectacles on his face gave him an intelligent look.

He greeted us warmly and was very talkative.  After hearing about our mission, He was impressed and offered us a small token along with a letter of felicitation on his letterhead.

After that, we said goodbye to him and got out of United Phosphorus.

We went through the lines of the felicitation letter. At the first glance at the letter itself, we realized that he occupied a very important position in the Rotary International.

Past District Governor, 1980-81 Rotary District 306

Member-3H, Consultative Group (Asia Region)

Group Discussion Leader, International Assembly,

Member, Polio plus Campaign Committee, Zone-2

I just noticed one thing. We had received stack of felicitation letters from various places.

“What’s next? “Alex asked, his enquiry bringing me back to reality.

“Yeah,” I stretched my hands at the jungle of companies in the industrial area., “we should try our luck at the G.I.D.C. It’s worth a shot, and like Jesus Christ said, ‘knock, and the door will be opened’.” I said, trying to make light of the situation.

“Okay, man. I’m ready.” Alex replied, amused. “Let’s follow the Savior.”

We started our journey in Vapi and continued on to Valsad, also known as the land of the famous Alphonso mangoes. Then, we made our way to Navasari, the birthplace of the Godfather of Indian industry, Mr. Jamshedji Tata.

We continued on the journey. We couldn’t adjust to the Gujarati food because of the sweetness. So, our resort was the highway dhabas. “Roti and dal curry” became our favorite food.

The scorching sun during the day and the chilly breeze at night was really disturbing us. But by God’s grace, we were completely away from any major illness.

We drank water with different tastes and varieties, we miraculously managed to avoid any major illnesses. If we were in Kerala, diarrhea would have definitely hit us.

“There is no way.” I thought. “How is it that we didn’t catch any disease?”

Cycling… cycling from morning till evening kept us fit and energized.

That was right. Once we collected a full bag of water, only to discover that it was filled with mosquito larvae and other worms after we had already drunk half of it.

Our journey had already covered almost three months, but we had not received any significant economic support except for small acts of kindness along the way. We mainly wandered in the industrial areas, with Rotary always by our side, although we still lacked sufficient funds. Getting a sponsor was a Herculean task.

 At 4:30. p.m. We reached Surat the second largest city and one of the biggest industrial cities in Gujarat. The main industries were textiles. The city has an inevitable role in the diamond cutting industry. So, Surat is known as the diamond capital of India.

Alex went through the directory.

“Yeah, today, it is the meeting day of Rotary club of Surat.” Alex said observing the directory.

I went through the address.

Rotary hall, Jeevan Bharathi, Naampura Road, Surat,

We reached the hall and the club President Mr. Thakkr introduced us to the club.

After the meeting Mr. Thakkr tried to arrange some accommodation for us. As we waited, a Rotarian approached us and introduced himself.

“Hi, I’m Remesh Mehta.” He said.

We exchanged pleasantries and had a brief conversation. Then he said, “Actually, you can come to my home. It would be a pleasure for my family.”

We were delighted and agreed to his generous offer.

        Within half an hour, we arrived at his residence, which was really nice. Mehta’s family warmly welcomed us, and we met his wife, two daughters, and son.

We spent happy hours with them and later, Mr. Mehta took us out with his family to a famous restaurant in the city where we had delicious Gujarati food.

His son was a college student. He was a fan of pop legend Michael Jackson. He was always imitating the pop star in his gait and actions.

The next day, Mr. Mehta showed us around almost every important place in Surat, including his photo studio, V.N. Mehta and Co., which was established in 1901 and was the most experienced undertaking in Surat.

In the evening during casual conversation, Mr. Mehta mentioned the name of an important person in Surat Rotary. “You have to meet Mr. Devendra Sastri. He was the past Dist. Governor and I think he could help you.”

He gave us Mr. Sastri’s address.

The following day, we went to Mr. Sastri’s house, and he welcomed us warmly. We had a detailed conversation about our expedition, and he suggested that we meet Mr. Sudershan Aggarwal, the most important person in Rotary International, and Director of the Asian Region of Rotary International. He was also the Secretary General of Rajya Sabha. He can arrange everything for you.

We were thrilled and excited by his words. He told us that we needed to write a letter to Calicut and inform them that we needed to meet Mr. Aggarwal in Delhi. He also said that they would inform Mr. Aggarwal about us.

After spending some more time with Mr. Sastri, we left, filled with excitement about meeting Mr. Aggarwal and what the future might hold for us.

The next day we said goodbye to Mr. Mehta and his family. Really, it was a hearty family that never faded away from the cores of our hearts. On our way we searched for a letter box to send a letter to Mr. Madhu. But still we were thinking about Mr. Mehta.

What a man he is … He has so much dedication to Rotary!

We were very much excited. What is Rotary after all…? We wanted to know its goal, structure, origin and everything.

Slowly we began to dive deep into the history of Rotary International.

Rotary International was the first service club organization in the world that was started in 1905 by Paul P. Harris. Rotary is an organization of business and professional people, united worldwide that provides humanitarian services encourages high ethical standards in all vocations and helps in building goodwill and peace in the world.

The first four members of the club were Paul P. Harris (Lawyer), Gustavus E. Loehr (Mining Engineer), Sylvester Schiele (Coal Dealer) and Hiram E. Shorey (Merchant Tailor).

The first Rotary meeting was held in 1905 on Feb. 23rd. Paul Harris named the new club “Rotary” because the members met in rotation in their various places of business.

Within a short span of time Rotary spread all over America. In due time, it entered other countries like Canada and Great Britain. So, by 1912, it became Rotary International.

The “Four-way test” devised by Past Rotary International President Herbert J. Tyler, was officially adopted in 1943. The main purpose of this test is to lead people to think right and self-analyze.

Four-way test.

Of the things we think, say or do.

1. Is it the truth?

2. Is it fair to all concerned?

3. Will it build goodwill and better friendship?

4. Will it be beneficial to all concerned?

According to Paul Harris, a Rotarian should be based on qualities such as self- sacrifice, devotion, glory, truthfulness, sincerity and love.

The first Rotary Club was founded in the year 1905 at Illinois in Chicago, America.

The first one outside America was in Manitoba in Winnipeg, Canada.

First Rotaract Club (youth wing) was in Shallot in North America in 1968.

Official flag was introduced in 1929.

The first non-English Club was in Havana, Capital of Cuba in the year 1916.

The magazine ‘The National Rotarian’ was published in 1911. Matching Grant’s Program and Group Study Exchange had begun in 1965.

Asia’s first Rotary Club was started in Manila in Philippines in 1919. Calcutta is the first place in India where a Rotary Club started in 1919. In 1929 clubs started in Mumbai and Chennai.

Rotary Club of Cochin was the first in Kerala established in 1937.

Tenure of the Rotary International President is one year and he is elected from countries all over the world

अध्याय-5

“अरे, यह तो बहुत बुरा है, यह तो वाकई एक बेतुका काम है। रोटरी मीटिंग में ‘रोटरी मैत्री और शांति मिशन’ पर भाषण दो, रोटरी के बारे में हम क्या जानते हैं? दर्शकों का सामना करना बहुत मुश्किल है। मैं नहीं कर सकता।” एलेक्स ने नाक भौं सिकोड़ी। “क्या तुम मंच पर ऐसा कर सकते हो…?” एलेक्स ने गहरी साँस ली।

“मुझे लगता है कि यह काम बंद कर देना ही बेहतर है।” मैंने देखा कि एलेक्स के चेहरे पर अचानक भाव उभर आए। “तुम्हें पता है, यहाँ कई कंपनियाँ हैं, हमें इस तरह कोशिश करनी होगी।”

“हाँ, कोई बात नहीं।” एलेक्स ने कंधे उचका दिए।

अगले दिनों में हम पुणे के आसपास बड़ी कंपनियों की तलाश में लग गए और आखिरकार औद्योगिक क्षेत्र पहुँच गए।

“एशिया-यूरोप सद्भावना मिशन।”

हमने प्रायोजन के लिए कई कंपनियों से संपर्क किया। उनमें से कुछ ने हमें छोटा-मोटा दान दिया।

हम कुछ कंपनियों से मिले और उनसे अनुरोध किया कि हम आर्थिक मदद के बदले उनके विज्ञापन प्रकाशित करने को तैयार हैं, लेकिन बात नहीं बनी। आखिरकार हमें समझ में आया कि प्रायोजन पाना बहुत मुश्किल काम है। लेकिन हम हार मानने को तैयार नहीं थे। पैसे जुटाने के लिए हम हर जगह भटकते रहे। आखिरकार थम्स अप बॉटलिंग कंपनी ने हमारा ध्यान खींचा।

“अरे माइकल,” एलेक्स ने उत्सुकता से मेरी तरफ देखा। “यहाँ कुछ उम्मीद है, चलो वहाँ कोशिश करते हैं, शायद उन्हें विज्ञापन के लिए हमारी ज़रूरत हो।”

सुरक्षाकर्मियों की अनुमति से हम रिसेप्शन पर पहुँचे।

“क्या आप हमें महाप्रबंधक से मिलवाने में मदद कर सकते हैं?” हमने रिसेप्शन पर मुस्कुराती हुई सुंदरी को अपनी इच्छा बताई।

हमें आधे घंटे के अंदर अनुमति मिल गई।

हमने महाप्रबंधक से बात की और उन्हें सब कुछ समझाया। हम कुछ आर्थिक मदद के लिए कंपनी का लोगो दिल्ली तक ले जाने को तैयार हैं।

वह एक पल के लिए चुप रहे और धीरे से बोले, “प्रबंध निदेशक से संपर्क करना बेहतर होगा। मैं तुम्हें उनसे मिलने का मौका दे सकता हूँ।”

एक घंटे बाद उन्होंने हमें प्रबंध निदेशक के केबिन में पहुँचाया। हम अंदर गए और एक पल के लिए अचंभित रह गए। हमें देखकर प्रबंध निदेशक भी हैरान रह गए। मेरे पैर काँप रहे थे। शब्द हमारे गले में अटक गए। हमने एक-दूसरे को आश्चर्य से देखा। अचानक उन्होंने बोलना शुरू किया।

“अरे… यारों, तुम कहाँ थे? मैंने तुम्हें क्लब में पेश किया था और हर जगह ढूँढा, पर तुम गायब हो गए थे। मेरे पास वो पैसे हैं जो हमने तुम्हारे लिए सनशाइन कलेक्शन में जमा किए थे।”

हम मानो सुन्न हो गए थे और कुछ बोल नहीं पा रहे थे। शब्द मेरे गले में अटक गए थे।

“ठीक है, कोई बात नहीं, हाँ, रख लो… यार।” एमडी ने हमें एक पल देखा और हमें टर्फ क्लब में सनशाइन कलेक्शन में जमा किए गए पैसे दे दिए।

हमने बिना कुछ कहे पैसे ले लिए, उन्हें धन्यवाद दिया और जल्दी से केबिन से बाहर कूद गए।

इस घटना ने हमें शर्मिंदा और सोचने पर मजबूर कर दिया। हमें लगा कि यह वाकई शर्मनाक है।

“अरे, एलेक्स, हमने ग़लत किया।” मैंने सोचते हुए कहा। “तुम्हें पता है, हमें इतनी जल्दी नहीं करनी चाहिए थी। यह एक बड़ी भूल थी।”

“बकवास…” एलेक्स ने मेरी तरफ देखा और भड़क गया।

मैंने बाड़ की तरफ देखा और एक पल के लिए चुप रहा। मैं एक शब्द भी नहीं बोल सका… लेकिन मुझे बहुत बुरा लग रहा था।

हम पुणे शहर में घूमते रहे, लेकिन कोई विकल्प नहीं सूझ रहा था। सबसे पहले तो हम दोनों को मंच पर जाने का डर था। फिर दोस्ती के मिशन पर बात कैसे कर पाते? खैर, हमें कोई न कोई रास्ता तो निकालना ही था। हम हार मानने को तैयार नहीं थे।

आखिरकार हमने तय किया कि किसी भी चीज़ से नहीं डरना है; हमें हर चीज़ का सामना करने के लिए तैयार रहना है। फ़िलहाल, रोटरी ही हमारी एकमात्र उम्मीद थी, स्पॉन्सरशिप पाने और ज़िंदा रहने के लिए।

“क्या आप रोटरी गुडविल मिशन पर भाषण देने के लिए तैयार हैं?” एलेक्स ने मेरी तरफ़ देखा।

“हमें तैयारी करनी होगी।” मैंने ज़िद करते हुए कहा। “पहले हमें विषय का अध्ययन करना होगा और कुछ वाक्य याद करने होंगे। धीरे-धीरे हम सही रास्ते पर आ जाएँगे।”

“लेकिन मैं वैसे भी अखरोट नहीं तोड़ सकता।” एलेक्स ने हाथ हिलाया और हकलाया।

“ठीक है। तो फिर, मैं कोशिश करता हूँ।” मुझे अपने अंदर एक तरह का आत्मविश्वास बढ़ता हुआ महसूस हुआ।

हम पास के पार्क में बैठे और रोटरी पत्र का अध्ययन किया, जो हमें कालीकट रोटरी क्लब से मिला था। ‘यह प्रमाणित किया जाता है कि एलेक्स जेम्स और जोस माइकल रोटरी मैत्री और शांति मिशन के वाहक के रूप में साइकिल पर एशिया-यूरोप मैत्री यात्रा पर हैं…

मैंने इसे दो-तीन बार पढ़ा। रोटरी के अनुसार, हम रोटरी सद्भावना मिशन का हिस्सा थे। इसलिए, हमें रोटरी लोगो की बुनियादी बातों पर बात करनी चाहिए।

मैंने एक भाषण तैयार किया और उसे ध्यान से पढ़ा और संतुष्ट हो गया।

“ओह, बस, बहुत हो गया।” मैंने बिना आवाज़ के आह भरी।

“भाषण कैसा है?” भाषण पढ़ने के बाद मैंने एलेक्स को घूरा।

“हाँ, बहुत अच्छा,” एलेक्स ने प्रशंसापूर्वक कहा। “सबसे पहले, हमें पैसे चाहिए।” उसने आह भरी। “कोई और विकल्प नहीं है।”

“हे भगवान,” मैंने अपनी आँखें आसमान की विशालता की ओर उठाईं और कहा। “यह वाकई एक महान कार्य है। एशिया-यूरोप सद्भावना मिशन…”

एलेक्स हँसा। “और ये दो बेवकूफ दोस्त शांति मिशन का संचालन करने के लिए…!”

हम ज़ोर से हँसे।

“हाँ, चलिए शुरू करते हैं… हम शहर के सभी रोटरी क्लबों से संपर्क करेंगे। चाहे वह बड़ा हो या छोटा, हमारे लिए कोई समस्या नहीं है। अब हम ‘एशिया-यूरोप मैत्री और शांति मिशन’ के प्रतिनिधि हैं।” मैं खड़ा हुआ और घोषणा की।

“हाँ, अब हम पीछे मुड़कर नहीं देखेंगे। हमें सद्भावना मिशन के प्रतिनिधि बनना है।” एलेक्स ने ज़ोर से कहा। “तो ठीक है यार, डायरेक्टरी देखो और आज मीटिंग कहाँ है?”

एलेक्स ने रोटरी डायरेक्टरी के पन्ने पलटे।

“ओह, हाँ, आज मीटिंग है। यह पुणे मिड-टाउन के रोटरी क्लब की है।”

“कहाँ?” मैंने जल्दी से एलेक्स की तरफ देखा।

“सेमिनार हॉल में,” एलेक्स ने एक साँस में कहा। “तिलक रोड पर शाम 7:30 बजे।”

“ओह, अभी तो बहुत समय है, मुझे भाषण कंठस्थ कर लेने दो।” मैंने कागज़ लिया और कहा।

हम समय पर सेमिनार हॉल पहुँच गए। हमने रोटेरियनों को एक-एक करके हॉल में आते देखा और बहुत उत्साहित थे।

आधे घंटे में हॉल रोटेरियनों से भर गया और हम अध्यक्ष श्री शिगुलाल सोलंकी से मिले।

उन्होंने क्लब के सचिव श्री शरत कोलगाकर से हमारा परिचय कराया।

“ठीक है, बच्चों, अपनी सीट पर बैठो। हम तुम्हें अपने क्लब से मिलवाएँगे।” श्री शरत ने कहा।

मेरा दिल ज़ोर-ज़ोर से धड़कने लगा। “हे भगवान…क्या मुझे कोई भाषण देना पड़ेगा?”

“क्या मैं दे सकता हूँ?” मैंने एलेक्स की तरफ़ भावशून्यता से देखा।

“हाँ, हम्म…” एलेक्स ने अपना चेहरा पीछे खींच लिया, मानो स्तब्ध हो गया हो।

बैठक शुरू हुई… क्लब सचिव ने अतिथियों और आगंतुकों का परिचय कराया। मुख्य अतिथि एक महिला थीं। उनका भाषण किसी विदेशी देश के बारे में था। स्लाइड शो के लिए डेस्क के एक छोर पर एक स्क्रीन भी लगाई गई थी।

परिचय के समय उन्होंने हमारे नाम नहीं लिए, जिससे मुझे थोड़ी राहत मिली। हमने एक-एक करके कार्यक्रम को ध्यान से देखा। बातचीत और स्लाइड शो समाप्त हो गया। बैठक लगभग समाप्त ही हुई थी कि अचानक क्लब सचिव ने हमारा परिचय कराया।

मेरे अंदर अचानक घबराहट का एक झोंका आया। मेरी साँसें सीने में अटक गईं।

क्या मुझे बात करनी होगी? मैं दुविधा में था।

हम धीरे से उठे और रोटेरियन्स का सामना किया। मुझे लगा कि मेरे पैर काँप रहे हैं।

“कृपया ऊपर आएँ और हमें अपने मिशन के बारे में बताएँ।” सचिव की आवाज़ मेरे कानों में गूँज रही थी।

मेरा दिल ज़ोर-ज़ोर से धड़कने लगा। एलेक्स और मैंने एक-दूसरे को देखा; मैं धीरे-धीरे अपने पैरों पर खड़ी हुई, मंच पर गई, माइक के सामने खड़ी हुई और चारों ओर एक नज़र डाली।

मुझे लगा जैसे शब्द मेरे गले में अटक गए हों और मेरे अंग काँप रहे हों।

मैंने एक गहरी साँस ली और शुरू किया…

मैं उन शब्दों को बोलने के लिए हकला रही थी जो मैंने पहले ही याद कर लिए थे। मेरी नज़र पूरे हॉल में घूम रही थी। दर्शकों के चेहरे ऐसे लग रहे थे मानो वे मुझसे बहुत कुछ उम्मीद कर रहे हों। मैंने भाषण समाप्त किया और जल्दी से अपनी सीट पर लौट आई।

“मेरा भाषण कैसा रहा?” मैंने उत्सुकता से एलेक्स की ओर देखा।

उसने एक हल्की मुस्कान दी। “ओह, हाँ, बहुत अच्छा था।” एलेक्स ने धीमी आवाज़ में कहा।

लेकिन मुझे पता था कि वह झूठ बोल रहा है।

उसके बाद से हम अपनी राह पर चल पड़े… हम क्लब मीटिंग्स में जाते और छोटे-छोटे भाषण देते। धीरे-धीरे, बहुत धीरे-धीरे मेरी बातचीत में सुधार होने लगा।

पुणे से लोनावाला। यह रास्ता पश्चिमी घाट में स्थित सबसे खूबसूरत हिल स्टेशनों में से एक था। यह समुद्र तल से लगभग 622 फीट ऊपर है। राजमाची पॉइंट, लोनावाला के शानदार नज़ारों में से एक है। और अगला पनवेल है, जो आबादी वाले इलाकों में से एक है और कोंकण क्षेत्र का प्रवेश द्वार भी है। यहाँ रसायन, पेट्रोलियम और प्राकृतिक गैस जैसे कई उद्योग हैं। हमने मुंबई की अपनी यात्रा फिर से शुरू की।

जोखिम भरे रास्ते… बड़े-बड़े पहाड़ और घाट थे। हर जगह छिपे हुए खतरे थे। हाईवे पर हमारी यात्रा हमें डरा रही थी। हमने घाटी की गहराई में कई उलटे वाहन देखे। यहाँ दुर्घटनाएँ बहुत आम थीं।

कुछ भारी वाहन हमारी बाइकों को लगभग चूमते हुए निकल गए। जब ​​वे गुजरे, तो हवा के घर्षण से हमें झटके लगे। कई बार हम सड़क पर उछल पड़े।

हम महानगर मुंबई। यह एक घनी आबादी वाला शहर है और भारत की आर्थिक और व्यावसायिक राजधानी भी। राजमार्ग के दोनों ओर लगे विशाल होर्डिंग हमारा स्वागत कर रहे थे।

“ओह… काश उनमें से कोई हमारी मदद कर पाता?” यही हमारा विचार था।

लेकिन, कौन! क्या मुंबई रोटरी क्लब हमारी मदद करेगा?

हमने श्री जयराम के बारे में सोचा। वे हमारे करीबी दोस्त थे और मुंबई नौसेना बेस में काम करते थे। कुर्ला में उनका एक फ्लैट था—एक बैचलर्स फ्लैट। उन्होंने हमें रहने की जगह दी थी।

मुंबई… नए आने वालों के लिए एक बुरा सपना है। वे शहर की छाया में फँस सकते थे। जेबकतरे, अपहरणकर्ता, बलात्कारी… जान को खतरा था। यह कई गुप्त गतिविधियों का शहर है।

लगभग दोपहर 1:00 बजे हम नौसेना बेस पर जयराम से मिले।

“ओह, यह बहुत अच्छा है। लाजवाब।” जयराम ने आँखें फाड़कर हमारा अभिवादन किया।

“तुम्हें यह विचार कहाँ से आया? जयराम सब कुछ जानना चाहता था। “क्या तुम लोग यूरोप पहुँचोगे?” उसने आश्चर्य से पूछा।

“हाँ, यार,” मैंने सिर उठाया और गर्व से कहा। “जानते हो, अभी हम मुंबई में हैं। और कल शायद तुम सुनोगे कि हम लंदन में हैं।” शाम पाँच बजे हम उनके फ्लैट पर पहुँचे। वह पाँच अन्य लोगों के साथ फ्लैट शेयर करते थे। वे अलग-अलग व्यवसायों में लगे हुए थे।

सभी लोग आश्चर्यचकित थे और उन्होंने हमें ढेर सारे सवालों से घेर लिया।

मुंबई उनका पसंदीदा शहर था। वे मुंबई को अवसरों की धरती कहते हैं। यहाँ अमीर और गरीब, दोनों रह सकते हैं। अगर किसी में मेहनत के साथ-साथ इच्छाशक्ति हो, तो भाग्य की देवी कृपा करती है। उन्होंने कहा, मुंबई चमत्कारों की धरती है।

अगले दिन हम अंग्रेजों द्वारा निर्मित विक्टोरिया टर्मिनस गए। यह वास्तव में एक अद्भुत वास्तुशिल्प और गॉथिक पुनरुद्धार शैली का एक उत्कृष्ट उदाहरण है। जी.पी.ओ. विक्टोरिया टर्मिनस के बगल में था और हम घर और रोटरी क्लब से पत्रों की प्रतीक्षा कर रहे थे।

एक घंटे के भीतर हम जनरल पोस्ट ऑफिस के काउंटर पर थे।

हाँ, कुछ पत्र थे। घर से, दोस्तों से, और श्री मधु से।

हमने जल्दी से पत्र एकत्र किए और जी.पी.ओ. से ​​बाहर निकल आए। हमारा मन खुशी से भर गया।

मैं फुटपाथ के किनारे एक अपेक्षाकृत सुनसान जगह पर बैठ गया। और अपना पत्र खोला।

यह मेरे पिताजी का था।

उन्हें मेरा पत्र मिल गया था और घर पर सब बहुत खुश थे और उन्होंने हमें पूरी सावधानी से यात्रा करने की सलाह दी थी।

मैंने एलेक्स को देखा…

वह भी उसी स्थिति में था। उसकी आँखें बड़ी-बड़ी थीं और वह अभी भी उत्सुकता से पत्र की पंक्तियाँ पढ़ रहा था।

“क्या खबर है, यार?” मैंने उसकी ओर देखा और उत्सुकता से पूछा। “पत्र किसने लिखा है?”

उसने गहरी साँस ली और मेरी तरफ देखा। “पिताजी, यह एक विस्तृत पत्र है और उन्होंने सावधानी से यात्रा करने की सलाह दी है।”

“हाँ,” मैंने पत्र अपनी जेब में रखा और खुशी से कहा। “मुझे भी यही सलाह मिली है।”

हम फ्लैट में वापस आ गए। मेरा मन खुशी से भर गया। मैंने पत्र को कई बार पढ़ा, गहरी भावनाओं के साथ और एक तरह की संतुष्टि ने मुझे घेर लिया।

मैंने पत्रों का उत्तर दिया और हम अगले पत्र का इंतज़ार जी.पी.ओ. अहमदाबाद में कर रहे थे।

हमने मुंबई में तीन हफ़्ते बिताए।

हमारा उद्देश्य किसी भी कंपनी से स्पॉन्सरशिप प्राप्त करना था। हम कई महत्वपूर्ण जगहों पर घूमे। लेकिन पूरी तरह से निराशा ही हाथ लगी।

हमने मुंबई के रोटरी क्लबों से संपर्क किया और उनकी बैठकों में भाग लिया। ज़्यादातर बैठकें द ताज, द ओबेरॉय आदि जैसे पाँच सितारा होटलों में होती थीं। उनमें से कुछ ने हमें छोटी-मोटी मदद भी की।

अब हमें किसी का भी सामना करने का आत्मविश्वास था। मुंबई का रोटरी क्लब हमारी सबसे बड़ी उम्मीद था। यह भारत के सबसे अमीर क्लबों में से एक था और ज़्यादातर रोटेरियन बड़ी कंपनियों में शीर्ष पदों पर थे। हम ताज होटल में उनकी लंच मीटिंग में गए, लेकिन निराश हुए।

हमने पैसे ट्रैवलर्स चेक में रख लिए। हम समझ गए कि भारत में करेंसी के साथ यात्रा करना बहुत खतरनाक है।

हमारी भटकन आखिरकार सबसे प्रतिष्ठित कंपनी, “पार्ले” तक पहुँची। हम मार्केटिंग मैनेजर से मिले और उनसे मदद माँगी।

मार्केटिंग मैनेजर हमारे प्रति दयालु थे।

“मुंबई से आप कहाँ जा रहे हैं?” उन्होंने पूछा।

“गुजरात, राजस्थान, दिल्ली होते हुए।” एलेक्स ने उम्मीद से कहा।

“ठीक है। आप हमारा लोगो अहमदाबाद तक ले जा सकते हैं और मैं आपको गुजरात बॉटलिंग कंपनी को एक पत्र दूँगा। आप यह पत्र वहाँ दिखा दीजिए और वे आपको भुगतान कर देंगे।” मार्केटिंग मैनेजर ने कहा।

उसके बाद उन्होंने हमें पारले के लोगो वाली टी-शर्ट और कैप दीं और विज्ञापन शुल्क के तौर पर थोड़ी सी रकम भी दी।

तीन हफ़्ते बाद हमने मुंबई को अलविदा कहा और गुजरात के लिए फिर से यात्रा शुरू की।

पारले के परिधानों में हम और भी रंगीन लग रहे थे।

हाईवे पर सफ़र करना सबसे बुरा अनुभव था। हम धूप बर्दाश्त नहीं कर पा रहे थे। सुबह 11 बजे के बाद तापमान बहुत बढ़ गया और बार-बार टायर पंक्चर हो रहे थे।

आख़िरकार हमें समझ आया कि टायर बार-बार पंक्चर क्यों हो रहा था; ऐसा सड़क पर गर्मी की वजह से हो रहा था। हमने टायर में हवा कम कर दी और इस तरह समस्या से निजात पा ली। साइकिल चलाना मुश्किल था, लेकिन इससे टायर पंक्चर होने की समस्या हल हो गई।

हाईवे पर ट्रकों की वजह से हमारे आस-पास की हवा गर्म हो रही थी। हम अपनी जान जोखिम में डालकर सफ़र कर रहे थे।

हमें ट्रक ड्राइवरों के बारे में पता चला। कहा जाता है कि वे रात में सफ़र करते समय कभी एक्सीलेटर नहीं दबाते, बल्कि उस पर एक भारी पत्थर रख देते हैं।

मुझे यह बात सच लगी।

हम वसई, माहिम और पालघर होते हुए गुजरात की ओर बढ़ रहे थे। हमारा लक्ष्य वापी था।

गर्मी ने हमें थका दिया था… हमने खूब पानी पिया। हमने पानी ढोने के लिए एक कैनवास बैग खरीदा, जो आमतौर पर ट्रक ड्राइवर इस्तेमाल करते हैं और गाड़ी चलाते समय इसे ट्रक के बाहर लटका देते थे। कैनवास होने के कारण, पानी धीरे-धीरे बाहर निकलता रहता था और बैग का बाहरी हिस्सा हमेशा नम रहता था। इससे बैग के अंदर का पानी ठंडा रहता था, भले ही बाहर की हवा गर्म हो। इसलिए हमने दो लीटर वाला पानी का बैग साइकिल के हैंडल पर लटका दिया और आगे बढ़ गए।

इसी बीच एक बस ने एलेक्स की साइकिल को सड़क के एक तरफ़ पटक दिया। बस ने मोड़ते समय उसे ज़ोर से टक्कर मार दी, और एलेक्स सड़क के किनारे रेत पर गिर पड़ा।

“क्या बकवास है!” एलेक्स खड़ा हुआ और गुस्से से गुर्राया।

ट्रैक्टर हमारा दूसरा बुरा सपना थे। हम आसानी से उनसे आगे नहीं निकल पाते थे।

आमतौर पर लदा हुआ ट्रैक्टर साइकिल की गति से ही चलता था; कभी-कभी थोड़ी ज़्यादा। गाड़ी काफी देर तक हमारे चेहरों पर धुआँ छोड़ती रही। लेकिन उन्हें ओवरटेक करने के बारे में सोचना भी हमें खतरे में डाल सकता था।

जब हम देखते तो सड़क पर कोई गाड़ी नहीं दिखती। लेकिन जब हम ओवरटेक करने की कोशिश करते, तो दोनों गाड़ियाँ काफी देर तक एक ही ऊँचाई पर रहतीं। उस समय अगर कोई और गाड़ी गुज़रती, तो हमें पूरी तेज़ी से गाड़ी चलानी पड़ती, वरना हम खत्म हो जाते।

हम आगे बढ़ रहे थे और सड़क पर हर तरह के वाहन को संभालने का अनुभव प्राप्त कर रहे थे।

रास्ते में हमें तरबूज, संतरे और अनानास जैसे फल बेचने वाली महिलाएँ दिखाई दे रही थीं। गाँवों से होने के कारण उनके दाम बहुत कम थे। हमने साइकिलें रोकीं और खूब सारे फल खाए।

ज़्यादातर शामें हम नहाने-धोने और दूसरे कामों के लिए हाईवे के ढाबों पर रुकते थे। हर ढाबे में पानी की बड़ी-बड़ी टंकियाँ, जूट की रस्सियों से बँधी खाटें और तरह-तरह के खाने-पीने की चीज़ें होती थीं। ये खास तौर पर ट्रक ड्राइवरों के लिए होती थीं।

वापी… हम गुजरात के पहले औद्योगिक शहर पहुँच गए। हम वहाँ की कंपनियों से कुछ मदद लेने की सोच रहे थे। वापी दमनगंगा नदी के तट पर स्थित है।

हम वापी रोटरी क्लब के अध्यक्ष से मिले; उन्होंने थोड़ी मदद की और हमें रोटरी के एक महत्वपूर्ण व्यक्ति से मिलने के लिए एक पता दिया।

मैंने पता देखा-

श्री कल्याण बनर्जी,

यूनाइटेड फॉस्फोरस लिमिटेड, जी.आई.डी.सी. क्षेत्र, वापी,

“तो, क्या हम उनके पास चलें?” एलेक्स ने पूछा। “अध्यक्ष ने कहा कि वह रोटरी के सबसे महत्वपूर्ण लोगों में से एक हैं, और हमें उनसे और जी.आई.डी.सी. क्षेत्र की कुछ कंपनियों से भी मिलना है।”

“हाँ,” मैंने आस-पास का माहौल देखा और कहा। “ज़रूर।”

कुछ ही देर में हम यूनाइटेड फॉस्फोरस पहुँच गए। यह एक उर्वरक कंपनी है।

हमें तुरंत अपॉइंटमेंट मिल गया क्योंकि अध्यक्ष ने उन्हें हमारे बारे में बताया था।

वह एक हंसमुख, गंजे, अधेड़ उम्र के व्यक्ति थे, जिनका चेहरा बहुत ही आकर्षक था और उनके चेहरे पर गोल चश्मा उन्हें एक बुद्धिमान रूप दे रहा था। वह बहुत बातूनी थे।

उन्होंने हमारा गर्मजोशी से स्वागत किया। वह हमारे मिशन से बहुत प्रभावित हुए और हमने थोड़ी बातचीत की।

उसके बाद उन्होंने हमें एक छोटी सी रकम और अपने लेटरहेड पर एक बधाई पत्र दिया। उसके बाद, हमने उन्हें अलविदा कहा और यूनाइटेड फॉस्फोरस से बाहर निकल गए।

हमने बधाई पत्र की पंक्तियों को पढ़ा। पत्र पर पहली नज़र डालते ही हमें एहसास हुआ कि वह रोटरी इंटरनेशनल में एक बहुत ही महत्वपूर्ण पद पर थे।

पूर्व डिस्ट्रिक्ट गवर्नर, 1980-81 रोटरी डिस्ट्रिक्ट 306

सदस्य-3H, सलाहकार समूह (एशिया क्षेत्र)

ग्रुप चर्चा नेता, अंतर्राष्ट्रीय सभा,

सदस्य, पोलियो प्लस अभियान समिति, ज़ोन-2

मैंने एक बात गौर की। हमें कई जगहों से ढेर सारे बधाई पत्र मिले थे।

“आगे क्या?” एलेक्स के सवाल ने मुझे वास्तविकता में वापस ला दिया।

“हाँ…” मैंने औद्योगिक क्षेत्र में कंपनियों के जंगल की ओर हाथ बढ़ाया। “जी.आई.डी.सी., हमें ख़ज़ाने की तलाश में कोशिश करनी ही होगी, बस कोशिश करके देख लीजिए। ईसा मसीह कहते हैं… खटखटाओ, दरवाज़ा खुल जाएगा।” मैंने मज़ाकिया लहजे में कहा।

“ठीक है यार। मैं तैयार हूँ।” एलेक्स ने हँसी से कहा। “चलो उद्धारकर्ता का अनुसरण करते हैं।”

वापी से हम वलसाड नामक स्थान पर पहुँचे। यह स्थान प्रसिद्ध अलफांसो आमों की भूमि के रूप में प्रसिद्ध है। फिर, अगला स्थान नवसारी था। यह भारतीय उद्योग जगत के गॉडफादर, श्री जमशेदजी टाटा का जन्मस्थान है।

हम यात्रा पर आगे बढ़े। गुजराती खाने की मिठास के कारण हम उसे पचा नहीं पा रहे थे। इसलिए हमारा सहारा हाईवे के ढाबे थे। “रोटी और दाल करी” हमारा पसंदीदा भोजन बन गया।

दिन में तपती धूप और रात में ठंडी हवाएँ हमें बहुत परेशान कर रही थीं। लेकिन ईश्वर की कृपा से, हम किसी भी बड़ी बीमारी से पूरी तरह दूर थे।

हमने अलग-अलग स्वाद और किस्मों का पानी पिया, लेकिन बीमार नहीं पड़े। अगर हम केरल में होते, तो दस्त ज़रूर हो जाते।

“ऐसा हो ही नहीं सकता।” मैंने सोचा। “ऐसा कैसे हो सकता है कि हमें कोई बीमारी न हुई?”

सुबह से शाम तक साइकिल चलाने से हम पूरी तरह से चुस्त-दुरुस्त हो गए।

बिलकुल सही। एक बार हमने पानी का एक पूरा बैग इकट्ठा किया और लगभग आधा पानी पी लिया। उसके बाद हमने देखा कि पानी मच्छरों के लार्वा और दूसरे कीड़ों से भरा हुआ था।

हमारी यात्रा लगभग तीन महीने की हो गई थी। रास्ते में छोटी-मोटी मदद के अलावा हमें कोई बड़ी आर्थिक मदद नहीं मिली। हम ज़्यादातर औद्योगिक इलाकों में ही घूमते रहे।

‘रोटरी’ हमेशा हमारे साथ थी, लेकिन फिर भी हमारे पास पर्याप्त धन नहीं था। एक प्रायोजक ढूँढ़ना वाकई एक बहुत बड़ा काम था।

शाम 4:30 बजे हम सूरत पहुँचे, जो गुजरात का दूसरा सबसे बड़ा शहर और सबसे बड़े औद्योगिक शहरों में से एक है। यहाँ के मुख्य उद्योग कपड़ा उद्योग थे। हीरा तराशने के उद्योग में इस शहर की अहम भूमिका है। इसलिए सूरत को भारत की हीरा राजधानी कहा जाता है।

एलेक्स ने निर्देशिका देखी।

“हाँ, आज सूरत रोटरी क्लब की बैठक है।” एलेक्स ने निर्देशिका देखकर कहा।

मैंने पता देखा।

रोटरी हॉल, जीवन भारती, नामपुरा रोड, सूरत

हम हॉल पहुँचे और क्लब के अध्यक्ष श्री ठक्कर ने हमें क्लब से परिचित कराया।

बैठक के बाद श्री ठक्कर कुछ ठहरने की व्यवस्था कर रहे थे; इसी बीच एक रोटेरियन हमारे पास आया और अपना परिचय दिया।

“नमस्ते, मैं रेमेश मेहता हूँ।”

थोड़ी बातचीत के बाद उन्होंने कहा, “दरअसल, आप मेरे घर आ सकते हैं। यह मेरे परिवार के लिए खुशी की बात होगी।”

हमने उनके प्रस्ताव को तहे दिल से स्वीकार कर लिया।

आधे घंटे के भीतर हम उनके घर पहुँच गए। उनका घर वाकई बहुत अच्छा था। मेहता के परिवार ने हमारा गर्मजोशी से स्वागत किया; उनके परिवार में उनकी पत्नी, दो बेटियाँ और एक बेटा था।

वो बहुत खुशी के पल थे। उसके बाद श्री मेहता हमें अपने परिवार के साथ बाहर ले गए और हमने शहर के एक प्रसिद्ध रेस्टोरेंट में स्वादिष्ट गुजराती खाना खाया।

उनका बेटा कॉलेज का छात्र था। वह पॉप स्टार माइकल जैक्सन का प्रशंसक था। वह हमेशा अपनी चाल और हरकतों से पॉप स्टार की नकल करता था।

अगले दिन श्री मेहता ने हमें सूरत की लगभग हर महत्वपूर्ण जगह दिखाई और उसके बाद वे हमें अपने फोटो स्टूडियो ले गए।

हमें अंदर ले जाते हुए उन्होंने कहा, “यह वी.एन. मेहता एंड कंपनी है।”

हमने चारों ओर देखा और पाया कि यह आकार और संरचना में बहुत शानदार है।

“आप जानते हैं, यह स्टूडियो 1901 में स्थापित किया गया था और सूरत का सबसे अनुभवी उपक्रम है।” उन्होंने गर्व से कहा।

शाम को अनौपचारिक बातचीत के दौरान, श्री मेहता ने सूरत रोटरी के एक महत्वपूर्ण व्यक्ति का नाम बताया। “आपको श्री देवेंद्र शास्त्री से मिलना होगा। वे पूर्व ज़िला गवर्नर थे और मुझे लगता है कि वे आपकी मदद कर सकते हैं।”

उन्होंने हमें श्री शास्त्री का पता दिया।

अगले दिन हम श्री शास्त्री के घर पहुँचे। श्री मेहता ने उन्हें हमारी यात्रा के बारे में बताया था।

वे बहुत अच्छे इंसान थे और हम उनके व्यवहार से प्रभावित हुए। हमने अपने अभियान के बारे में विस्तार से बात की।

चाय पीते हुए उन्होंने कहा। “दिल्ली पहुँचकर आपको श्री सुदर्शन अग्रवाल से ज़रूर मिलना चाहिए। रोटरी इंटरनेशनल में वे सबसे महत्वपूर्ण व्यक्ति हैं। वर्तमान में वे रोटरी इंटरनेशनल के एशियाई क्षेत्र के निदेशक और राज्यसभा के महासचिव भी हैं। वे आपके लिए सब कुछ व्यवस्थित कर सकते हैं।”

हमने बड़े उत्साह से श्री देवेंद्र शास्त्री को देखा। एशियाई क्षेत्र… रोटरी निदेशक… राज्यसभा के महासचिव… वे एक बड़े व्यक्ति हैं!

उन्होंने आगे कहा…

“पहले आपको कालीकट को एक पत्र लिखना होगा और उन्हें बताना होगा कि आपको दिल्ली में श्री अग्रवाल से मिलना है; वे आपके बारे में सूचित करेंगे।”

उनके शब्द हमारे अंदर गूंज उठे और हम एक तरह के उत्साह से भर गए।

हमने वहाँ कुछ और समय बिताया और चले गए।

अगले दिन हमने श्री मेहता और उनके परिवार को अलविदा कहा। सचमुच, यह एक ऐसा आत्मीय परिवार था जो हमारे दिलों से कभी नहीं मिटा। रास्ते में हम श्री मधु को पत्र भेजने के लिए एक लेटर बॉक्स ढूँढ़ रहे थे। लेकिन फिर भी हम श्री मेहता के बारे में सोच रहे थे।

वे कितने महान व्यक्ति हैं… रोटरी के प्रति उनका कितना समर्पण है!

हम बहुत उत्साहित थे। आखिर रोटरी क्या है…? हम इसके उद्देश्य, संरचना, उत्पत्ति और हर चीज़ के बारे में जानना चाहते थे।

धीरे-धीरे हम रोटरी इंटरनेशनल के इतिहास में गहराई से उतरने लगे।

रोटरी इंटरनेशनल दुनिया का पहला सेवा क्लब संगठन था जिसकी स्थापना 1905 में पॉल पी. हैरिस ने की थी। रोटरी दुनिया भर में एकजुट व्यावसायिक और पेशेवर लोगों का एक संगठन है जो मानवीय सेवाएँ प्रदान करता है, सभी व्यवसायों में उच्च नैतिक मानकों को प्रोत्साहित करता है और दुनिया में सद्भावना और शांति स्थापित करने में मदद करता है।

क्लब के पहले चार सदस्य पॉल पी. हैरिस (वकील), गुस्तावस ई. लोहर (खनन इंजीनियर), सिल्वेस्टर शिएले (कोयला व्यापारी) और हीराम ई. शोरी (मर्चेंट टेलर) थे।

रोटरी की पहली बैठक 1905 में 23 फ़रवरी को हुई थी। पॉल हैरिस ने नए क्लब का नाम “रोटरी” रखा क्योंकि इसके सदस्य अपने-अपने व्यावसायिक स्थानों पर बारी-बारी से मिलते थे।

कुछ ही समय में रोटरी पूरे अमेरिका में फैल गई। समय के साथ, यह कनाडा और ग्रेट ब्रिटेन जैसे अन्य देशों में भी फैल गया। इस प्रकार 1912 तक, यह रोटरी इंटरनेशनल बन गया।

रोटरी इंटरनेशनल के पूर्व अध्यक्ष हर्बर्ट जे. टायलर द्वारा तैयार “चार-मार्गी परीक्षण” को आधिकारिक तौर पर 1943 में अपनाया गया था। इस परीक्षण का मुख्य उद्देश्य लोगों को सही सोचने और आत्म-विश्लेषण करने के लिए प्रेरित करना है।

चार-मार्गी परीक्षण।

हम जो सोचते, कहते या करते हैं, उसका।

1. क्या यह सत्य है?

2. क्या यह सभी संबंधितों के लिए उचित है?

3. क्या यह सद्भावना और बेहतर मित्रता का निर्माण करेगा?

4. क्या यह सभी संबंधितों के लिए लाभदायक होगा?

पॉल हैरिस के अनुसार, एक रोटेरियन को आत्म-त्याग, समर्पण, गौरव, सत्यनिष्ठा, ईमानदारी और प्रेम जैसे गुणों पर आधारित होना चाहिए।

पहला रोटरी क्लब वर्ष 1905 में अमेरिका के शिकागो के इलिनोइस में स्थापित किया गया था।

अमेरिका के बाहर पहला क्लब कनाडा के विन्निपेग के मैनिटोबा में था।

पहला रोटारैक्ट क्लब (युवा शाखा) 1968 में उत्तरी अमेरिका के शालोट में स्थापित किया गया था।

आधिकारिक ध्वज 1929 में पेश किया गया था।

पहला गैर-अंग्रेज़ी क्लब 1916 में क्यूबा की राजधानी हवाना में स्थापित किया गया था।

‘द नेशनल रोटेरियन’ पत्रिका 1911 में प्रकाशित हुई थी। मैचिंग ग्रांट कार्यक्रम और समूह अध्ययन विनिमय 1965 में शुरू हुआ था।

एशिया का पहला रोटरी क्लब 1919 में फिलीपींस के मनीला में शुरू हुआ था। कलकत्ता भारत का पहला स्थान है जहाँ 1919 में रोटरी क्लब शुरू हुआ। 1929 में मुंबई और चेन्नई में भी क्लब शुरू हुए।

कोचीन रोटरी क्लब केरल का पहला क्लब था जिसकी स्थापना 1937 में हुई थी।

रोटरी इंटरनेशनल के अध्यक्ष का कार्यकाल एक वर्ष का होता है और उन्हें दुनिया भर के देशों से चुना जाता है।

ചാപ്റ്റർ – 5

എടോ … ഇത്‌ ശരിയാകില്ല .റോട്ടറി ക്ലബ്ബിൽ ചെന്ന് റോട്ടറി ഫ്രണ്ട്ഷിപ്പ് മിഷനെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കുക . നമുക്ക് റോട്ടറി ഫ്രണ്ട്ഷിപ്പിനെക്കുറിച്ച് എന്ത് മണ്ണാങ്കട്ടയാണ് അറിയുക !!! സ്റ്റേജിൽ കയറി സംസാരിക്കാനൊക്കെ കുറച്ച് കഴിവ് വേണം .നമുക്ക് അതില്ല .” അലക്സ് ദേഷ്യത്തോടെ ആരോടെന്നില്ലാതെ പിറുപിറുത്തു .

“നിനക്ക് കഴിയുമോ സ്റ്റേജിൽ കയറി സംസാരിക്കുവാൻ?” അലക്സിന്റെ പിറുപിറുക്കൽ എന്നോടായി .

“നമുക്ക് റോട്ടറി മീറ്റിങ്ങിൽ പോകുന്നത് നിർത്താം. ഇവിടെ ധാരാളം കമ്പനികളുണ്ട് .അവരുടെ സഹായം ലഭിക്കുമോ എന്ന്  നോക്കാം .” അലക്സിന്റെ മുഖഭാവം ശ്രദ്ധിച്ചുകൊണ്ട് ഞാൻ പറഞ്ഞു .

“അതെ … അതാണ് നല്ലത്. നമുക്ക് ആ വഴിക്ക് ശ്രമിച്ചുനോക്കാം .”

അടുത്ത ദിവസം ഞങ്ങൾ പുനാ സിറ്റിയിലെ വലിയ കമ്പനികൾ അന്വേഷിച്ചു കറങ്ങിനടന്നു .അവസാനം എത്തിച്ചേർന്നത് ഇൻഡസ്ട്രിയൽ എസ്റ്റേറ്റിൽ …

M.I.D.C. (Maharashtra Industrial Development Corporation) ധാരാളം വ്യവസായ സ്ഥാപനങ്ങൾ … കണ്ണെത്താത്ത ദൂരത്തിൽ നിറഞ്ഞു പരന്നുകിടക്കുന്നു.

“Asia-Europe Goodwill Mission”

സ്പോൺഷിപ്പ് അന്വേഷിച്ച് പല കമ്പനികളിലും കയറിയിറങ്ങി .

ചിലയിടങ്ങളിൽനിന്ന് ചെറിയ സഹായങ്ങൾ കിട്ടി .

പല കമ്പനികളെയും ഞങ്ങൾ പരസ്യങ്ങൾ വഹിക്കാം . പകരം സഹായം നൽകണമെന്ന് പറഞ്ഞു സമീപിച്ചു .പക്ഷെ … അതൊന്നും ഫലവത്തായില്ല .ഒരു സ്‌പോൺസറെ ലഭിക്കുക ഏറെ ശ്രമകരമായ സംഗതി ആണെന്ന് ബോധ്യമായി .എന്നാലും ഫണ്ട് സ്വരൂപിക്കുവാൻവേണ്ടിയുള്ള അലച്ചിൽ തുടർന്നുകൊണ്ടിരുന്നു .അതിനിടെ തംസ് അപ്പ്  സോഫ്റ്റ് ഡ്രിങ്ക്സ് കമ്പനി ഞങ്ങളുടെ ശ്രദ്ധയിൽ പെട്ടു .

“മൈക്കിൾ … അവിടെ കയറിയാൽ രക്ഷപെടും. നമുക്കൊന്ന് മുട്ടിനോക്കാം . ചിലപ്പോൾ പരസ്യത്തിന് നമ്മളെ ആവശ്യമുണ്ടാകും .” അലക്സ് തെല്ല് പ്രതീക്ഷയോടെ പറഞ്ഞു .

“വാ … നമുക്ക് കയറിനോക്കാം.” തെല്ല് ഉത്സാഹത്തോടെ ഞാൻ അലെക്സിനെ നോക്കി .

ഗേറ്റിൽ നിന്ന് സെക്യൂരിറ്റി ഗാർഡിന്റെ സമ്മതം കിട്ടിയ ഞങ്ങൾ കമ്പനിയിലെ റിസപ്ഷനിൽ എത്തി .

“ജനറൽ മാനേജരെ ഒന്ന് കാണുവാൻ കഴിയുമോ?” പുഞ്ചിരി തൂക്കിക്കൊണ്ട് നിൽക്കുന്ന യുവതിയോട് ഞാൻ ആഗമനോദ്ദേശം വിളിപ്പെടുത്തി . അരമണിക്കൂർ കഴിഞ്ഞാൽ സാധിക്കുമെന്ന് മറുപടി കിട്ടി .

ഞങ്ങൾക്ക് ജനറൽ മാനേജരുടെ ക്യാബിനിൽ പ്രവേശിക്കാനായി .അദ്ദേഹത്തോട് ഞങ്ങൾ കാര്യങ്ങൾ വിശദീകരിച്ചു .തംസ് ആപ്പിനെ ലോഗോ ഡെൽഹിവരെ സൈക്കിളിൽ കൊണ്ടുപോകാം . ഞങ്ങൾക്ക് സഹായം വേണം  എന്ന് അഭ്യർത്ഥിച്ചു .

അദ്ദേഹം തെല്ല് നേരം ഞങ്ങളെത്തന്നെ ശ്രദ്ധിച്ചു .കുറച്ചുനേരം കഴിഞ്ഞു അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു .

“അത് തീരുമാനിക്കേണ്ടത് എം. ഡി. ആണ്‌.ഞാൻ അദ്ദേഹത്തെ കാണുവാനുള്ള അവസരം ഒരുക്കിത്തരാം .”

ഒരു മണിക്കൂറിനു ശേഷം ജനറൽ മാനേജർ ഞങ്ങളെ എം .ഡി . യുടെ ക്യാബിനിലേക്ക് നയിച്ചു .

ഞങ്ങൾ അകത്തേക്ക് കയറി .ഒരുനിമിഷം പകച്ചുനിന്നുപോയി .എം .ഡി . ഞങ്ങളെതന്നെ നോക്കികൊണ്ട് നിൽക്കുകയാണ് .ഞങ്ങൾക്ക് ഒന്നും മിണ്ടുവാൻ കഴിഞ്ഞില്ല .തൊണ്ടയിൽ എന്തോ കുടുങ്ങിയതുപോലെ അനുഭവപ്പെട്ടു .പെട്ടെന്ന് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു .

“നിങ്ങൾ എങ്ങോട്ട് പോയി!!! റോട്ടറി ക്ലബ്ബിൽ ഞാൻ നിങ്ങളെ പരിചയപ്പെടുത്തി നോക്കുമ്പോൾ നിങ്ങളെ കാണുവാനില്ല .സൺ ഷൈൻ കളക്ഷൻ ആയി ലഭിച്ച തുക ഞങ്ങൾ നിങ്ങൾക്ക് തരുവാനായി വച്ചിരുന്നു .”

ഞങ്ങൾക്ക് ഒന്നും ഉരിയാടാൻ കഴിഞ്ഞില്ല .ജനറൽ മാനേജർ ഒന്നും പിടികിട്ടാതെ അമ്പരന്ന് നിൽപ്പാണ് .അയാൾ ഞങ്ങളെയും എം .ഡി .യെയും മാറിമാറി നോക്കികൊണ്ടിരുന്നു .

“ഇതാ … ഇത് വെച്ചോളൂ…” എം, ഡി. പോക്കറ്റിൽനിന്നും പണമെടുത്ത് ഞങ്ങളുടെ നേരെ നീട്ടി .

ഞങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തോട് നന്ദി പറഞ്ഞു സാവധാനം ക്യാബിനിൽനിന്ന് പുറത്തേക്കിറങ്ങി .

ആ സംഭവം ഞങ്ങൾക്ക് വലിയ തോൽവിയായി അനുഭവപ്പെട്ടു .

“എടോ … നമ്മൾ ചെയ്‌തത്‌ തെറ്റായിപ്പോയി. റോട്ടറി ക്ലബ്ബിൽനിന്ന് ഓടിപ്പോകാൻ പാടില്ലായിരുന്നു .” ഞാൻ അലക്സിനെ നോക്കി .

“പിന്നെ … നീ സ്‌റ്റേജിൽ കയറി റോട്ടറി ഫ്രണ്ട്ഷിപ്പ് മിഷനെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കുമായിരുന്നോ!!!” അലക്സിന്റെ ദേഷ്യത്തോടെയുള്ള നോട്ടം .

എനിക്ക് മറുപടി പറയുവാൻ കഴിഞ്ഞില്ല .

ഞങ്ങൾ പൂനാ നഗരത്തിലൂടെ അങ്ങിനെ നടന്നു .ഒരു തീരുമാനത്തിലെത്താൻ കഴിയാതെ .ഞങ്ങൾക്ക് റോട്ടറിയേക്കുറിച്ച്  ഒന്നും അറിയില്ല .പിന്നെയല്ലേ റോട്ടറി ഫ്രണ്ട്ഷിപ്പ് മിഷനെക്കുറിച്ച് … എന്തെങ്കിലും ഒരു തീരുമാനമെടുക്കണം .തോറ്റു പിന്മാറാൻ പാടില്ല .

അവസാനം ഞങ്ങൾ ഒരു തീരുമാനത്തിലെത്തി .ഇനി നമ്മൾ എവിടെയും പേടിച്ചോടരുത് .എന്ത് വന്നാലും അഭിമുഖികരിക്കണം .

“എന്താണ് നമ്മൾ റോട്ടറി ക്ലബ്ബിൽ സംസാരിക്കുക!!!” അലക്സിന്റെ ചോദ്യം .

“നമുക്ക് കുറച്ചു തയാറെടുപ്പുകൾ വേണം. കുറച്ചു കാര്യങ്ങൾ മനഃപാഠം പഠിക്കണം .ക്രമേണ എല്ലാം ശരിയായിക്കൊള്ളും .” ഞാൻ ഒരു നിച്ഛയഭാവത്തോടെ പറഞ്ഞു .

“എനിക്ക് ഈ പരിപാടി പറ്റില്ല.” അലക്സ് തെല്ല് വിമ്മിട്ടത്തോടെ എന്നെ നോക്കി .

“എന്നാൽ ഞാൻ ഒന്ന് ശ്രമിച്ചുനോക്കട്ടെ.” എന്റെ മുഖത്ത് ഒരുതരം ആത്മവിശ്വാസം തെളിഞ്ഞു വരുകയായിരുന്നു.

അടുത്തുകണ്ട ഒരു പാർക്കിൽ ചെന്നിരുന്നശേഷം കാലിക്കറ്റ് റോട്ടറി ക്ലബ്ബിൽനിന്ന് ലഭിച്ച റോട്ടറി ലെറ്റർ ഞങ്ങൾ പുറത്തെടുത്തു .

“This is to certify that Rotaracts Alex James and Jose Michael are an Asia-Europe Friendship Tour on Bicycle as a Carrier of Rotary Friendship and Peace Mission…

ഞങ്ങൾ റോട്ടറി ഫ്രണ്ട്ഷിപ്പ് ആൻഡ് പീസ് മിഷൻ നടത്തുന്നവരാണ് . ഈ ടാഗ്‌ലൈൻസ് അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ്  എല്ലാവരെയും അഭിമുഘീകരിക്കേണ്ടത് . സംസാരിക്കേണ്ടതും .

ഞാൻ ഒരു പ്രസംഗം എഴുതിയുണ്ടാക്കി . അതിൽ ശ്രദ്ധാപൂർവം കണ്ണോടിച്ചു . മനസ്സിൽ ഒരു സംതൃപ്തി അനുഭവപ്പെട്ടു .

“തത്കാലം ഇതുമതി.” ഞാൻ ആത്മഗതം ചെയ്‌തു .

“എങ്ങിനെയുണ്ട് ഇത്?” ഞാൻ തയാറാക്കിയ പ്രസംഗം അലക്സിനെ വായിച്ചു കേൾപിച്ചുകൊണ്ട് ഞാൻ ചോദിച്ചു .

“ഓ … ധാരാളം മതി. നമുക്ക് ഫണ്ട് കണ്ടെത്തണം .അതല്ലാതെ വേറെ വഴിയില്ല .” അലക്സ് തെല്ല് ആശ്വാസത്തോടെ എന്നെ നോക്കി .

“ഹോ … വല്ലാത്തൊരു ഇടപാടുതന്നെ … Asia-Europe Rotary Goodwill Mission.

“പീസ് മിഷൻ നടത്താൻ പറ്റിയ രണ്ട് ആളുകൾ!!”

ഞങ്ങളുടെ ചിരി അന്തരീക്ഷത്തിൽ പ്രധിധ്വാനിച്ചു.

“എന്നാൽ തുടങ്ങുകയല്ലേ!” നമ്മൾ എല്ലാ റോട്ടറി ക്ലബ്ബുകളിലും പോകുന്നു .ഏതു വലിയ ക്ലബ് ആയാലും അങ്ങോട്ട് ചെന്ന് കാണുന്നു .ഇപ്പോൾ നമ്മൾAsia-Europe Rotary Friendship and  Peace Mission പ്രതിനിധികൾ ആയിരിക്കുന്നു .”

ഞാൻ എഴുനേറ്റുകൊണ്ട് തെല്ല് തലയെടുപ്പോടെ പ്രഖ്യാപിച്ചു .

“അതെ, ഇനി തിരിഞ്ഞുനോക്കുന്ന പ്രശ്നമേ ഇല്ല. നമ്മൾ റോട്ടറി പീസ് മിഷന്റെ പ്രതിനിധികൾ തന്നെ .” അലക്സും ഉച്ചത്തിൽ പ്രഖ്യാപിച്ചു .

“എന്നാൽ റോട്ടറി ഡയറക്ടറി നോക്ക്. എവിടെയാണ് ഇന്നത്തെ റോട്ടറി ക്ലബ് മീറ്റിങ്ങ് ?” ഞാൻ ഫലിതരൂപത്തിൽ അലെക്സിനെ നോക്കി .

അലക്സ് റോട്ടറി ഡയറക്ടറി എടുത്തു പേജുകൾ മറിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു .

“ഇതാ … ഇന്നൊരു മീറ്റിങ്ങ് ഉണ്ട്. റോട്ടറി ക്ലബ് ഓഫ് പൂനെ – മിഡ് ടൗൺ .” അലക്സ് പേജുകൾ മറിച്ചുകൊണ്ട് പറഞ്ഞു .

“എവിടെയാണ്?”

“സെമിനാർ ഹാൾ, തിലക് റോഡ്. സമയം വൈകീട്ട് 7:30” അലക്സ് ഒറ്റ ശ്വാസത്തിൽ പറഞ്ഞു .

“ഹൊ … ധാരാളം സമയം. അപ്പോഴേക്കും ഞാൻ ഈ പ്രസംഗം ഒന്ന് മനഃപാഠമാക്കട്ടെ .” പ്രസംഗം എഴുതിയ കടലാസ്  കൈയിലെടുത്തുകൊണ്ട് ഞാൻ അലക്സിനെ നോക്കി .

കൃത്യ സമയത്തുതന്നെ ഞങ്ങൾ സെമിനാർ ഹാളിൽ എത്തി .റോട്ടറി അംഗങ്ങൾ വരുന്നതേ ഉള്ളു .ആകാംഷ നിറഞ്ഞ നിമിഷങ്ങൾ .

ഏകദേശം അര മണിക്കൂർകൊണ്ട് ഹാൾ റോട്ടറിയന്മാരെക്കൊണ്ട് നിറഞ്ഞു .ഞങ്ങൾ പ്രസിഡന്റിനെ പരിചയപ്പെട്ടു .

“മിസ്റ്റർ ഷിജുലാൽ സോളങ്കി.”

അദ്ദേഹം ഞങ്ങളെ ക്ലബ് സെക്രട്ടറി മിസ്റ്റർ ശരദ് കൗൽഗകറിനെ പരിചയപ്പെടുത്തി .

“Okay boys, take your seat… ഞാൻ നിങ്ങളെ ക്ലബ്ബിൽ പരിചയപ്പെടുത്താം.” മിസ്റ്റർ ശരദ് കൗൾഗക്കാർ പറഞ്ഞു .

“എന്റെ ഹൃദയം വേഗത്തിൽ മിടിക്കുവാൻ തുടങ്ങി.

“ദൈവമേ… റോട്ടറി മിഷനെക്കുറിച്ചു സംസാരിക്കേണ്ടിവരുമോ ??” ഞാൻ അലെക്സിനെ ശ്രദ്ധിച്ചു .

“ഞാൻ തന്നെ കയറണം … അല്ലേ ??”

“ഉം … ” നിസ്സഹായതയോടെ അലക്സ് എന്നെനോക്കി ഒന്ന് മൂളി .

മീറ്റിങ്ങ് തുടങ്ങി …. ക്ലബ് സെക്രട്ടറി അതിഥികളെയും ,സന്ദർശകരെയും ക്ലബ്ബിൽ പരിചയപ്പെടുത്തി .പ്രധാന പ്രാസംഗീക ഒരു വനിത ആയിരുന്നു .

ഒരു വിദേശ രാജ്യത്തെക്കുറിച്ചാണ് സംസാരം .ഡെസ്‌കിന്റെ  ഒരു വശത്തായി സ്ലൈഡ് പ്രദര്ശിപ്പിക്കുവാൻ പറ്റിയ ഒരു  സ്ക്രീനും സജ്ജീകരിച്ചിട്ടുണ്ട് .

ഞങ്ങളെ ഇതുവരെ ക്ലബിന് പരിചയപ്പെടുത്തീട്ടില്ല .എനിക്ക് തെല്ല് ആശ്വാസം തോന്നി .ഞങ്ങൾ ചടങ്ങുകൾ ഓരോന്നും ശ്രദ്ധിച്ചുകൊണ്ട്  അങ്ങിനെ ഇരുന്നു .

മുഖ്യ പ്രഭാഷണവും ,സ്ലൈഡ് പ്രദർശനവും കഴിഞ്ഞു .

മീറ്റിങ്ങ് ഏകദേശം അവസാന ഘട്ടത്തിലേക്ക് പ്രവേശിച്ചു .

പെട്ടെന്ന് ക്ലബ് സെക്രട്ടറി ഞങ്ങളെ ക്ലബിന് പരിചയപ്പെടുത്തി .ഒരു മിന്നൽ പിണർ എന്റെ ശരീരത്തിലൂടെ പോകുന്നതായി ഇനിക്ക്  അനുഭവപ്പെട്ടു .

“സംസാരിക്കേണ്ടി വരുമോ !!”

ഞങ്ങൾ ചെറു പുഞ്ചിരിയോടെ എഴുന്നേറ്റ് സദസ്സിനെ അഭിവാദ്യം ചെയ്‌തു .

പെട്ടെന്ന് അതുതന്നെ സംഭവിച്ചു .

“Gentlemen, please tell us about the Mission…” അദ്ദേഹം ഞങ്ങളെ നോക്കിക്കൊണ്ട് പറഞ്ഞു.

പെട്ടെന്ന് എന്റെ ഹൃദയമിടിപ്പിന്റെ വേഗത വർധിച്ചു . ഞാൻ അലക്സിനെ നോക്കി അലക്സ് എന്നെയും .

ഞാൻ സാവധാനം എഴുന്നേറ്റു സ്റ്റേജിലേക്ക് നടന്നു .മൈക്കിന്റെ മുന്നിൽ നിലയുറപ്പിച്ചശേഷം എല്ലാവരെയും ഒന്ന്  കണ്ണോടിച്ചു .

ഞാൻ സാവധാനം സംസാരിക്കുവാൻ തുടങ്ങി .വാക്കുകൾ തൊണ്ടയിൽ കുടുങ്ങിയതുപോലെ .കാലുകൾ രണ്ടും  വിറക്കുന്നു .

മനഃപാഠം പഠിച്ചത് ഞാൻ അവിടെ ഒരുവിധത്തിൽ പറഞ്ഞൊപ്പിച്ചു .സാവധാനം തല ഉയർത്തി റോട്ടറി അംഗങ്ങളെ ആകെ ഒന്ന്  കണ്ണോടിച്ചു .അവർ എന്നിൽനിന്ന് എന്തൊക്കയോ പ്രതീക്ഷിച്ചാണ് ഇരിക്കുന്നത് എന്ന്  അവരുടെ മുഖഭാവം വിളിച്ചറിയിക്കുന്നു . ഞാൻ വേഗത്തിൽ എന്റെ സീറ്റിൽ വന്നു ഇരുന്നു .

“എങ്ങിനെ ഉണ്ടായിരുന്നു?” ഞാൻ അലക്സിന്റെ ചെവിയിൽ മന്ത്രിച്ചു .

“ഉം, നന്നായിരുന്നു.” അലക്സ് മുഖം താഴ്ത്തി പതുക്കെ പറഞ്ഞു .

അവൻ കളവാണ് പറഞ്ഞതെന്ന് എനിക്ക് അറിയാമായിരുന്നു . മീറ്റിങ്ങിനുശേഷം റോട്ടറി ക്ലബ്ബിന്റെ വകയായി  ചെറിയൊരു സാമ്പത്തിക സഹായം പ്രസിഡണ്ട് ഞങ്ങൾക്ക് നൽകി .

പിന്നെ ഞങ്ങൾ തിരിഞ്ഞുനോക്കിയില്ല .മിക്ക റോട്ടറി ക്ലബ് മീറ്റിങ്ങുകളിലും പങ്കെടുത്തു .ഗുഡ് വിൽ മിഷനെക്കുറിച്ചു ചെറിയ  സ്‌പീച് നടത്തി .പടിപടിയായി സ്‌പീച്ച് പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു .അത്യാവശ്യം തെറ്റ് കൂടാതെ  പണി ഒപ്പിക്കാം എന്ന നിലയിലെത്തി .

“നീയും ക്ലബ് മീറ്റിങ്ങിൽ സംസാരിക്കുവാൻ ശ്രമിക്കണം.” ഞാൻ അലെക്സിനെ നോക്കി പറഞ്ഞു.

പൂനയിൽ നിന്ന് ലോണാവാല ,പൻവേൽ വഴി മുംബൈയിലേക്ക് … വളരെ അപകടം നിറഞ്ഞ വഴികൾ . വലിയ ചുരങ്ങൾ .വളഞ്ഞുപുളഞ്ഞു കിടക്കുന്ന ഹൈവേയിൽ പലതരത്തിലുള്ള അപകടങ്ങളും പതിയിരിക്കുന്നു .ആ വഴികളിലൂടെയുള്ള യാത്ര ഞങ്ങളെ ഭീതിപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടിരുന്നു .പലയിടങ്ങളിലും വാഹനങ്ങൾ കിഴ്മേൽ മറിഞ്ഞുകിടക്കുന്നത് കാണാമായിരുന്നു .പുന – മുംബൈ ഹൈവേ അപകടങ്ങളുടെ ഒരു വഴിത്താര തന്നെ ആണെന്ന് തോന്നി .

ചില ട്രക്കുകൾ ഞങ്ങളെ ഉമ്മവച്ചു -വച്ചില്ല എന്ന മട്ടിൽ കടന്നുപോയി .അപ്പോഴുണ്ടാകുന്ന കാറ്റിന്റെ ഘർഷണത്തിൽ  പലപ്പോഴും ഞങ്ങൾ സൈക്കിളുമായി റോഡിലേക്ക് എടുത്തെറിയപ്പെട്ടു .

ഞങ്ങൾ മുംബൈ എന്ന മഹാനഗരത്തിലേക്ക് പ്രവേശിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു .

റോഡിന്റെ ഇരുഭാഗങ്ങളിലും വലിയ കമ്പനികളുടെ ബോർഡുകൾ ഞങ്ങളെ വരവേറ്റുകൊണ്ടിരുന്നു .”ഏതെങ്കിലും ഒരു  കമ്പനി സഹായിച്ചിരുന്നെങ്കിൽ !!!” അതായിരുന്നു ഞങ്ങളുടെ അപ്പോഴത്തെ ചിന്ത .

ആരാണ് സഹായിക്കുക ? മുംബൈ റോട്ടറിക്ലബ്‌ സഹായിക്കുമോ ? നേരിൽ കണ്ട് അറിയുകതന്നെ .

ഞങ്ങൾ ജയറാമിനെ കുറിച്ച് ഓർത്തു .അടുത്ത സുഹ്രുത്ത്… മുംബൈ നേവൽ ബൈസിൽ ജോലി ചെയ്യുന്നു .അവൻ കുർള എന്ന സ്ഥലത്ത്  ഒരു ഫ്ലാറ്റിൽ താമസിക്കുന്നു .ഒരു ബാച്ചിലേഴ്‌സ് ഫ്ലാറ്റ് .ഞങ്ങൾക്ക് അവിടെ താമസസൗകര്യം  ജയറാം ഏറ്റിരിക്കുന്നു .

“മുംബൈ … അപരിചിതർക്ക് ഒരു പേടിസ്വപ്നമാണ്. അറിയാത്തവർ നഗരത്തിലെത്തിയാൽ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള  അപകടങ്ങളിൽ പെട്ടുപോകും .പോക്കറ്റടിക്കാർ ,തട്ടിപ്പറിക്കാർ ,തട്ടിക്കൊണ്ട് പോകലുകൾ ,ചിലപ്പോൾ ജീവൻതന്നെ  അപകടത്തിലാകും .ജീവന് തീരെ വിലയില്ലാത്ത നഗരം .

ഏകദേശം ഒരുമണിക്ക് ഞങ്ങൾ നേവൽബേയ്‌സിൽ ജയറാമിനെ കണ്ടു .

“Asia-Europe Rotary Friendship Tour.” ജയറാം ആശ്ചര്യം വിടർന്ന കണ്ണുകളോടെ ഞങ്ങളെ നോക്കി.

“എവിടെനിന്ന് കിട്ടി ഈ ഐഡിയ!! നിങ്ങൾ യൂറോപ്പ് വരെ സൈക്കിളിൽ പോകുമോ ? ജയറാമിന് എല്ലാം അറിയണം .

“എടോ … ഞങ്ങൾ സൈക്കിൾ ചവിട്ടി മുംബൈ എന്ന മഹാനഗരത്തിൽ എത്തിയിരിക്കുന്നു. കുറച്ചുകഴിഞ്ഞാൽ കേൾക്കാം  ഞങ്ങൾ ലണ്ടനിൽ …” ഞാൻ തലയെടുപ്പോടെ ജയറാമിനെ നോക്കി .

വൈകുന്നേരം അഞ്ചു മണി. ഞങ്ങൾ ജയറാമിന്റെ ഫ്ലാറ്റിൽ എത്തിച്ചേർന്നു .അവനെ കൂടാതെ വേറെ അഞ്ചു യുവാക്കൾ  .പലരും പലതരം ബിസിനസ്സിൽ ഏർപ്പെട്ടിരിക്കുന്നവർ .

എല്ലാവര്ക്കും ഒരു അതിശയമായിരുന്നു .അവർ ഞങ്ങളെ ചോദ്യങ്ങൾകൊണ്ട് പൊതിഞ്ഞു .

മുംബൈ… അവർക്ക് പ്രിയപ്പെട്ട നഗരം .A land of opportunities… എന്നാണ് മുംബയെക്കുറിച്ച് അവർ വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത് .

മുംബൈ … എത്ര കാശുള്ളവനും കാശില്ലാത്തവനും ജീവിക്കാം .അധ്വാനത്തോടൊപ്പം കുറച്ചു ഭാഗ്യവും ഒത്തുകിട്ടിയാൽ  ഇവിടെനിന്ന് സ്വർണം വരാം .മിറക്കിൾ പ്രതീക്ഷിക്കാവുന്ന നഗരം .

പിറ്റേന്ന് ഞങ്ങൾ വിക്ടോറിയ ടെര്മിനസ്സിലേക്ക് പുറപ്പെട്ടു .ബ്രിട്ടിഷുകാർ പണിത വാസ്തു ശിൽപ്പ ചാതുര്യം നിറഞ്ഞുനിൽക്കുന്ന  വിക്ടോറിയ ടെര്മിനസ്സിന്റെ തൊട്ടടുക്കൽ തന്നെയാണ് G.P.O വീട്ടിൽനിന്നും ,റോട്ടറി ക്ലബ്ബിൽനിന്നും  കത്തുകൾ അവിടെ എത്തിയിട്ടുണ്ടാവണം .

ഒരു മണിക്കൂറിനകം ഞങ്ങൾ G.P.O ൽ എത്തിച്ചേർന്നു .നേരെ അന്വേഷണ വിഭാഗത്തിലേക്ക് ചെന്നു .കത്തുകൾ  ഉണ്ടോ എന്ന് തിരക്കി .

അതെ … മൂന്നുനാലു കത്തുകൾ കിടക്കുന്നു .വീട്ടിൽ നിന്നും ,സുഹൃത്തുക്കളിൽ നിന്നും ,കൂടാതെ മിസ്റ്റർ മധുവിന്റെ അടുക്കൽനിന്നും …

ഞങ്ങൾ വേഗത്തിൽ കത്തുകൾ സ്വീകരിച്ച് G.P.O യുടെ പുറത്തേക്കിറങ്ങി .മനസ്സ് സന്തോഷംകൊണ്ട് തുടിക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു .

തെരുവിന്റെ ഒരു ഒഴിഞ്ഞ ഭാഗത്ത് ചെന്നിരുന്നു .ആദ്യം വീട്ടിൽനിന്നുള്ള കത്ത് പൊട്ടിച്ചു .

അച്ഛനാണ് കത്തെഴുതിയിരിക്കുന്നത് .എന്റെ കത്ത് കിട്ടി എന്നും , വിശേഷങ്ങൾ അറിഞ്ഞു, വീട്ടിൽ എല്ലാവര്ക്കും സന്തോഷമാണെന്നും ,എപ്പോഴും ശ്രദ്ധാപൂർവം യാത്ര ചെയ്യണമെന്നും എഴുതിയിരിക്കുന്നു .

ഞാൻ അലക്സിനെ ശ്രദ്ധിച്ചു .

അലക്സും അതേ അവസ്ഥയിൽ ആയിരുന്നു .വിടർന്ന കണ്ണുകളോടെ കത്തിലെ അക്ഷരങ്ങളിലേക്ക് നോക്കികൊണ്ടിരിക്കുന്നു .

“അലക്സ് … എന്തൊക്കെയുണ്ട് വീട്ടിലെ വിശേഷങ്ങൾ? ആരാണ് കത്ത് എഴുതിയിരിക്കുന്നത് ? ഞാൻ അലക്സിനെ നോക്കി .

“അച്ഛൻ … വിശേഷങ്ങൾ എല്ലാം എഴുതീട്ടുണ്ട്. ശ്രദ്ധിച്ച് യാത്ര ചെയാൻ പ്രത്യേകം എഴുതിയിരിക്കുന്നു .”

“എന്റെ കത്തിലും അങ്ങിനെതന്നെ.” ഞാൻ കത്ത് പോക്കറ്റിൽ നിക്ഷേപിക്കുന്നതിനിടയിൽ പറഞ്ഞു .

ഞങ്ങൾ ജയറാമിന്റെ ഫ്ലാറ്റിലേക്ക് തിരികെ എത്തി .മനസ്സിൽ നിറയെ സന്തോഷം .ഞാൻ കത്തുകൾ പലതവണ വായിച്ചു .അപ്പോഴൊക്കെ ഒരുതരം മാനസിക സംതൃപ്‌തി അനുഭവപ്പെട്ടുകൊണ്ടിരുന്നു .

വീട്ടിലേക്ക് മറുപടി എഴുതി .

അടുത്ത ലെറ്റർ അഹമ്മദാബാദ് G.P.O യിൽ കിടപ്പുണ്ടാകുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിച്ചുകൊണ്ട് .

മൂന്നാഴ്ച്ച മുംബൈയിൽ ചിലവഴിച്ചു .

ഏതെങ്കിലും കമ്പനിയുടെ സ്‌പോൺസർഷിപ്പ് ലഭിക്കുമോ എന്നതായിരുന്നു പ്രധാന ഉദ്ദേശം .ഞങ്ങൾ പ്രധാന കമ്പനികളുടെ ഓഫീസ് പ്രവർത്തിക്കുന്ന ഇടങ്ങളിലൊക്കെ അലഞ്ഞുനടന്നു .

എല്ലായിടത്തും നിരാശ ആയിരുന്നു ഫലം .

ഞങ്ങൾ മുംബൈയിലെ റോട്ടറി ക്ലബ്ബുകളെ സമീപിച്ചു .റോട്ടറി മീറ്റിങ്ങുകളിൽ പങ്കുകൊണ്ടു .മിക്കതും താജ് ,ഒബറോയ്  തുടങ്ങിയ ഫൈവ് സ്റ്റാർ ഹോട്ടലുകളിൽ വച്ചായിരുന്നു . ചില ക്ലബ്ബുകൾ ചെറിയ ചെറിയ സഹായങ്ങൾ തന്നു .ചില ക്ലബുകൾ സഹായിച്ചതേ ഇല്ല .

ഇപ്പോൾ എവിടെയും കയറിച്ചെല്ലാം എന്ന ആത്മവിശ്വാസം ഞങ്ങൾക്കുണ്ട് .റോട്ടറി ക്ലബ് ഓഫ് മുംബൈ വലിയ പ്രതീക്ഷ ആയിരുന്നു .ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും ധനാഢ്യമായ ക്ലബ് .എല്ലാ അംഗങ്ങളും വലിയ കമ്പനികളുടെ തലപ്പത്ത് ഇരിക്കുന്നവർ .

ഹോട്ടൽ താജിൽ അവരുടെ ലഞ്ച് മീറ്റിങ്ങിൽ ഞങ്ങൾ പങ്കെടുത്തു .അവർ കനിയുകയാണെങ്കിൽ ഏതെങ്കിലും ഞങ്ങളെ സഹായിക്കുവാൻ കഴിയും .ഏകദേശം മുന്നൂറ് അംഗങ്ങൾ അടങ്ങുന്ന ക്ലബ് .പക്ഷെ … ഒന്നും ഉണ്ടായില്ല .ക്ലബ് മീറ്റിങ്ങിനു ശേഷം സെക്രട്ടറി മിസ്റ്റർ രജനീകാന്ത് റേഷൻവാല ഒരു ആശംസ ലെറ്റർ മാത്രം തന്നു .

റോട്ടറി ക്ലബ് ഓഫ് നോർത്ത് ഐലൻഡ് ,റോട്ടറി ക്ലബ് ഓഫ് മുംബൈ സീഫെയ്‌സ്‌ ,തുടങ്ങിയ കുറച്ചു ക്ലബുകൾ  ചെറിയ സഹായങ്ങൾ നൽകി .കൂടാതെ റോട്ടറി ക്ലബ് സീഫെയ്‌സിന്റെ ഒരു സർട്ടിഫിക്കറ്റ് പ്രസിഡന്റ് മിസ്റ്റർ വി .എസ് .ദീക്ഷിദ് സദസ്സിൽ വച്ച് ഞങ്ങൾക്ക് നൽകി .

ലഭിക്കുന്ന പണം ട്രാവലേഴ്‌സ് ചെക്ക് ആക്കി മാറ്റി .യാത്രയിൽ പണം കൈവശം വച്ചാൽ അത് വളരെ അപകടമായേക്കുമെന്ന  ചിന്ത ഞങ്ങൾക്കുണ്ടായി .വിജനമായ വഴികൾ .കൈവശം പണമുണ്ട് എന്ന് അറിഞ്ഞാൽ  ജീവനുതന്നെ അപകടം .

മുംബൈയിലെ അലച്ചിലിന്റെ അവസാനം ചെന്നെത്തിയത് പ്രസിദ്ധമായ പാർലെ കമ്പനിയിൽ .

ഞങ്ങൾ പാർലെ മാർക്കറ്റിങ് മാനേജരെ കണ്ടു .കമ്പനി ലോഗോ യാത്രയിൽ വഹിച്ചോളാം ,സഹായിക്കണമെന്ന് അഭ്യർത്ഥിച്ചു .

അദ്ദേഹത്തിന് ഞങ്ങളോട് എന്തോ കനിവ് തോന്നിയതുപോലെ …

“മുംബൈയിൽ നിന്ന് എവിടേക്കാണ് പോകുന്നത്? അദ്ദേഹം അന്വേഷിച്ചു .

“ഗുജറാത്ത്, രാജസ്ഥാൻ വഴി ഡൽഹി …”

“ശരി, നിങ്ങൾ അഹമ്മദാബാദ് വരെ തംപ്സ് അപ്പിന്റെ ലോഗോ വഹിക്കുക. ഞാൻ ഗുജറാത്ത് ബോട്ടലിങ് കമ്പനിയിലേക്ക്  ഒരു കത്ത് തരാം .അത് നിങ്ങൾ അവിടെ കാണിച്ചാൽ മതി .അവർ അവിടെ നിങ്ങളെ സഹായിക്കും .” മാർക്കറ്റിങ് മാനേജർ പറഞ്ഞു .

ശേഷം അദ്ദേഹം തംപ്സ് അപ്പിന്റെ ബനിയനും ,തൊപ്പിയും ,പ്രതിഫലമായി ചെറിയ ഒരു തുകയും തന്നു .

മൂന്ന് ആഴ്ചകൾക്ക് ശേഷം മുംബൈയോട് വിടപറഞ്ഞു . ഞങ്ങൾ ഗുജറാത്ത് ലക്ഷ്യമാക്കി നീങ്ങി .തംപ്സ് അപ്പിന്റെ  ബനിയനും എല്ലാം കൂടി ആയപ്പോൾ ഞങ്ങൾ വളരെ കളർഫുൾ ആയി .

ഹൈവേയിലെ യാത്ര വളരെ ദുഷ്‌കരമായിരുന്നു .രാവിലെ പതിനൊന്ന് മണി കഴിഞ്ഞാൽ അസഹ്യമായ ചൂട് .കൂടാതെ സൈക്കിൾ ഇടക്കിടെ പഞ്ചറായിക്കൊണ്ടിരുന്നു .

പിന്നെ ഞങ്ങൾക്ക് പഞ്ചറാകുന്നതിന്റെ രഹസ്യം പിടികിട്ടി .ഉയർന്ന ചൂടിൽ റോഡ് ചുട്ടുപഴുത്തിരിക്കും .ടയറിൽ നിറയെ  കാറ്റുള്ളതിനാൽ പെട്ടെന്ന് പഞ്ചറാകും .

ഞങ്ങൾ ഒരു പ്രധിവിധി കണ്ടെത്തി .ടയറിലെ കാറ്റ് പരമാവധി കുറക്കുക .സൈക്കിൾ ചവിട്ടാൻ ബുദ്ധിമുട്ടായിരുന്നു എങ്കിലും  സംഗതി ഫലിച്ചു .സൈക്കിൾ പഞ്ചറാകുന്നത് വളരെ കുറഞ്ഞു .

ഞങ്ങളെ ഭീതിപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ട് ഹൈവേയിൽ ട്രക്കുകൾ മരണപ്പാച്ചിൽ നടത്തിക്കൊണ്ടിരുന്നു .ശരിക്കും ജീവൻ  കൈയിൽ പിടിച്ചുകൊണ്ടുള്ള യാത്ര .

ട്രക്ക് ഡ്രൈവർമാർ രാത്രിയിൽ എക്സിലേറ്റർ ചവിട്ടാതെ അതിൽ ഭാരമുള്ള കല്ല് എടുത്തുവച്ചിട്ടാണ് ഓടിക്കുന്നതെന്ന്  പറഞ്ഞുകേട്ടിട്ടുണ്ട് .

അതിൽ കുറച്ചൊക്കെ വാസ്തവമുണ്ടെന്ന് തോന്നി .

ഞങ്ങളുടെ യാത്ര വാസി ,മാഹിം ,പൽഗാർ വഴി ഗുജറാത്തിലേക്ക് നീങ്ങിക്കൊണ്ടിരുന്നു .ഗുജറാത്തിലെ വാപ്പി ആയിരുന്നു  ലക്‌ഷ്യം .

കഠിനമായ ചൂട് ഞങ്ങളെ തളർത്തിക്കൊണ്ടിരുന്നു .ഉഷ്ണം അകറ്റുവാൻ ഇടയ്ക്കിടെ വെള്ളം കുടിച്ചുകൊണ്ട് അങ്ങിനെ നീങ്ങി .യാത്രയിൽ വെള്ളം കരുതിവെക്കുവാൻ രണ്ടു ക്യാൻവാസ് വാട്ടർ ബേഗുകൾ വാങ്ങി .സാധാരണയായി ട്രക്ക്  ഡ്രൈവർമാർ ഉപയോഗിക്കുന്ന ഈ വാട്ടർ ബാഗ് .ഇതിൽ വെള്ളം നിറച്ച് യാത്രയിൽ ട്രക്കിനു  പുറത്ത് കെട്ടിത്തൂക്കിയിടും .ക്യാൻവാസ് ആയതിനാൽ ഉള്ളിലെ ജലം ചെറുതായി പുറമേക്ക് അരിച്ചിറങ്ങിക്കൊണ്ടിരിക്കും .ക്യാൻവാസിന്റെ പുറംഭാഗം നനഞ്ഞിരിക്കുന്നതിനാൽ ചൂട് കാറ്റ് അടിച്ചാലും വാട്ടർ  ബാഗിലെ ജലം ഐസ് കണക്കെ തണുത്തിരിക്കും .

ഞങ്ങൾ ഏകദേശം രണ്ടു ലിറ്റർ വരുന്ന വാട്ടർ ബാഗ് സൈക്കിളിന്റെ മുന്നിൽ കെട്ടിത്തൂക്കിയിട്ട് യാത്ര തുടർന്നു .

വളരെ തണുത്ത വെള്ളം കുടിക്കുവാൻ വളരെ സുഖം തോന്നി .

അതിനിടയിൽ ഒരു ബസ് അലക്സിൻറെ സൈക്കിളിനെ റോഡ്‌സൈഡിലെ മണലിലേക്ക് തട്ടി എടുത്തെറിഞ്ഞു .

ബസ് ഒരു വളവെടുക്കുകയായിരുന്നു .ആ വളവിൽ ബസ്സിന്റെ പിൻഭാഗം അലക്സിനെ തട്ടി തെറിപ്പിച്ചു .അലക്സും സൈക്കിളും  തെറിച്ച് മണലിൽ പതിച്ചു .

“ഹൊ … എന്തൊരു വരവായിരുന്നു !!” ദേഷ്യത്തോടെ മണലിൽനിന്ന് പിടഞ്ഞെഴുനേറ്റുകൊണ്ട് അലക്സ് ആക്രോശിച്ചു .

ഞങ്ങൾ ഭയപ്പെടുന്ന മറ്റൊരു വാഹനമാണ് ട്രാക്ടർ …ട്രാക്ടറിന്റെ അടുത്തുകൂടി വളരെ കരുതലോടെ മാത്രമേ സൈക്കിളിൽ സഞ്ചരിക്കുവാൻ  കഴിയുകയുള്ളു .

ലോഡ് നിറച്ചുവരുന്ന ട്രാക്ടർ ഏതാണ്ട് സൈക്കിളിന്റെ അതേ സ്പീഡിൽ തന്നെ സഞ്ചരിക്കും .ചിലപ്പോൾ അതിൽ കൂടുതൽ .ഇത് മണിക്കൂറുകളോളം ഞങ്ങളുടെ മുഖത്തേക്ക് പുക തുപ്പിക്കൊണ്ടിരിക്കും .ഒന്ന് ഓവർ ടേക്ക്  ചെയാം എന്ന് കരുതിയാൽ അതാണ് അപകടം .

തിരിഞ്ഞു നോക്കിയാൽ ഹൈവേയിൽ വാഹനങ്ങൾ ഒന്നും ഉണ്ടാവില്ല .ഓവർ ടേക്ക് ചെയാൻ ശ്രമിച്ചാൽ സൈക്കിളും ട്രാക്ടറും  ഒരേ നിലയിൽ നിലകൊള്ളും .ആ സമയത്തായിരിക്കും ഏതെങ്കിലും ഒരു വാഹനം പിറകിൽ  എത്തുന്നത് .അപ്പോൾ സർവ ശക്തിയുമെടുത്ത് ചവുട്ടി ട്രാക്ടറിനെ മറികടന്നില്ലെങ്കിൽ കഥ തീർന്നതുതന്നെ .

ഞങ്ങൾ യാത്ര തുടർന്നുകൊണ്ടിരുന്നു .ഓരോ വാഹനത്തെയും ഏതു രീതിയിൽ കൈകാര്യം ചെയ്യണമെന്ന് അനുഭവത്തിലൂടെ ഞങ്ങൾ പഠിക്കുകയായിരുന്നു .

യാത്രക്കിടയിൽ വത്തക്ക ,ഓറഞ്ച് ,പൈനാപ്പിൾ തുടങ്ങി പലവിധത്തിലുള്ള പഴങ്ങൾ ഗ്രാമീണ സ്ത്രീകൾ വഴിയോരത്ത് വിൽക്കുന്നത് കാണാമായിരുന്നു .ഗ്രാമങ്ങളിൽ ആയിരുന്നതിനാൽ വിലകൾ വളരെ കുറവായിരുന്നു .ഞങ്ങൾ സൈക്കിൾ നിർത്തി പഴങ്ങൾ വാങ്ങി കഴിക്കും .

വൈകുന്നേരങ്ങളിൽ ഹൈവേയിലെ ധാബകളിൽ സൈക്കിൾ നിർത്തും .കുളി ,വസ്ത്രം ,അലക്ക് ,തുടങ്ങിയ അത്യാവശ്യ കാര്യങ്ങൾ  അവിടെ നിർവഹിക്കും .ഓരോ ധാബകളിലും വലിയ വാട്ടർ ടാങ്കുകൾ, വിശ്രമിക്കാൻ ചൂടിക്കയറിൽ പിരിച്ച  കട്ടിലുകൾ ,വിവിധതരം ഭക്ഷണങ്ങളുമുണ്ട് ദാബകൾ പ്രധാനമായും ട്രക്ക് ഡ്രൈവർമാരെ ഉദ്ദേശിച്ചാണ്  പ്രവർത്തിക്കുന്നത്.

വാപി … ഗുജറാത്തിലെ ആദ്യത്തെ വ്യവസായ നഗരം .ഇവിടെ ഏതെങ്കിലും കമ്പനികളുടെ സഹായം ലഭിക്കുമോ, അതായിരുന്നു ഞങ്ങളുടെ ചിന്ത .

വാപി റോട്ടറി ക്ലബ് പ്രസിഡന്റിനെ കണ്ടു .അദ്ദേഹം ഞങ്ങൾക്ക് ചെറിയ സാമ്പത്തിക സഹായം തന്നു .കൂടാതെ റോട്ടറിയിലെ ഒരു പ്രധാന വ്യക്തിയെ കാണുവാൻ നിർദ്ദേശിച്ചുകൊണ്ട് അഡ്രസ്സ് തന്നു .

Kalyan Banerji

United Phosphorous Limited

G.I.D.C. Area, Vapi

 എന്നാൽ പോയി കാണുകയല്ലേ ? റോട്ടറിയുടെ വലിയ ആളാണെന്നാണ് പറഞ്ഞത് ! കൂടാതെ G.I.D.C ഇൻഡസ്ട്രിയൽ ഏരിയയിലും  ധാരാളം കമ്പനികൾ സന്ദർശിക്കുവാൻ അവസരം ലഭിക്കും .”

വളരെ വേഗത്തിൽ ഞങ്ങൾ കല്യാൺ ബെനർജിയുടെ കമ്പനിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു . United Phosphorous Limited ഒരു ഫെർട്ടിലൈസർ കമ്പനി. വാപി റോട്ടറി ക്ലബ് പ്രസിഡന്റ് വിളിച്ചു പറഞ്ഞതിനാൽ വളരെ പെട്ടെന്നുതന്നെ അദ്ദേഹത്തെ  കാണുവാൻ അനുവാദം ലഭിച്ചു .

വെളുത്ത സുമുഖനായ , കഷണ്ടി കയറിയ ഒരു മധ്യവയസ്‌കൻ .അദ്ദേഹം ഞങ്ങളെ ഹൃദ്യമായി സ്വീകരിച്ചിരുത്തി .വിശദമായി കാര്യങ്ങൾ ചോദിച്ചറിഞ്ഞു .Asia-Europe Rotary Friendship Tour അദ്ദേഹത്തിന് വളരെ താല്പര്യമായി .

ഒരു ആശംസാ ലെറ്ററും .ചെറിയ സാമ്പത്തിക സഹായവും . അദ്ദേഹത്തോട് യാത്ര പറഞ്ഞു United Phosphorous ൽ നിന്ന് പുറത്തേക്കിറങ്ങി .

ഞങ്ങൾ ആ ആശംസാ ലെറ്ററിലൂടെ കണ്ണോടിച്ചു .അദ്ദേഹം റോട്ടറി ഇന്റർനാഷനലിന്റെ ഉന്നത സ്ഥാനം വഹിക്കുന്ന വ്യക്തിയാണെന്ന്  ഒറ്റനോട്ടത്തിൽത്തന്നെ മനസ്സിലായി .

ഞങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ യോഗ്യതകൾ ശ്രദ്ധിച്ചു …

Past District Governer,1980-81

Rotary District 306

Menver-3, H Consultative Group (Asia Region)

Group discussion leader, International Assembly

Member, PolioPlus Campaign Committee, Zone-2

അങ്ങിനെ നീളുന്നു .

ഞങ്ങൾ ഒരുകാര്യം ശ്രദ്ധിച്ചു .ഞങ്ങൾക്ക് റോട്ടറിയുടെ ധാരാളം ആശംസ ലെറ്ററുകൾ ലഭിച്ചിരിക്കുന്നു .

“എന്താണ് അടുത്ത പരിപാടി?”അലക്സിന്റെ അന്വേഷണം.

“ഇതാ കിടക്കുന്നു ജി. ഐ .ഡി. സി .ഇൻഡസ്ട്രിയൽ ഏരിയ …വലിയ കമ്പനികൾ മുട്ടിനോക്കാം .ഫണ്ട് വേണമല്ലോ .ചിലപ്പോൾ ആരെങ്കിലും സഹായിക്കുമായിരിക്കും .മുട്ടുവിൻ… തുറക്കപ്പെടും .എന്നല്ലേ യേശുദേവൻ  പറഞ്ഞിട്ടുള്ളത് .” ഞാൻ നീണ്ടുകിടക്കുന്ന വ്യവസായ സ്ഥാപനങ്ങളെ ശ്രദ്ധിച്ചുകൊണ്ട് പറഞ്ഞു .

“ഓക്കെ… അയാം റെഡി. നമുക്ക് യേശുദേവനെ പിന്തുടരാം .”അലക്സ് ഫലിതരൂപത്തിൽ പിന്താങ്ങി .

വാപിയിൽനിന്ന് അൽഫോൻസാ മാങ്ങയുടെ നാടായ വാൽസാദ് .അവിടെനിന്ന് ഇന്ത്യൻ വ്യവസായത്തിന്റെ ഗോഡ്‌ഫാദർ  എന്ന് അറിയപ്പെടുന്ന ജാഗ്‌ഷെങ് ജി റ്റാറ്റയുടെ ജന്മസ്ഥലമായ നവസരിയും പിന്നിട്ടുകൊണ്ട് ഞങ്ങൾ  യാത്ര തുടർന്നു .ഗുജറാത്തി ഭക്ഷണരീതി ഞങ്ങൾക്ക് കുറച്ചു ബുദ്ധിമുട്ടുണ്ടാക്കി .എല്ലാ ഭക്ഷണത്തിനും  മധുരം .ഗുജറാത്തികൾ മധുര പ്രിയരാണ് .ഞങ്ങൾ ഭക്ഷണത്തിന് ഹൈവേയിലെ ധാബകളെ ആശ്രയിച്ചു .”റൊട്ടിയും, പരിപ്പുകറിയും.” അതായിരുന്നു ഞങ്ങളുടെ ഇഷ്ട ഭക്ഷണം .

പകൽ സമയത്താണെങ്കിൽ അസഹ്യമായ ചൂടും ,രാത്രി കാലങ്ങളിൽ തണുപ്പും ഞങ്ങളെ വേട്ടയാടിക്കൊണ്ടിരുന്നു .കോഴിക്കോട് നിന്ന് യാത്ര തിരിച്ചതിൽ പിന്നെ കാര്യമായ ഒരു അസുഖങ്ങളും ഞങ്ങളെ ബാധിക്കാതിരുന്നത്  വളരെ ആശ്വാസം പകർന്നു .

യാത്രയിൽ ലഭ്യമായ എല്ലാതരം വെള്ളവും ഞങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു .പക്ഷെ … ഒരു പ്രശ്‍നവും ഉണ്ടായിട്ടില്ല .കേരളത്തിലായിരുന്നെങ്കിൽ  വയറുകടി പിടിപ്പെടേണ്ട സമയം കഴിഞ്ഞിരിക്കുന്നു .

“എങ്ങിനെ അസുഖം പിടിപെടും?”

രാവിലെമുതൽ രാത്രി വരെ സൈക്ളിങ്… അതുതന്നെ നല്ല വ്യയാമം .

ഇത് ഏറെക്കുറെ ശരിയാണെന്ന് ഞങ്ങൾക്ക് തോന്നിട്ടുണ്ട് .ഒരു സ്ഥലത്തുവച്ച് കുടിക്കുവാൻ ശേഖരിച്ച വെള്ളത്തിൽ പകുതിയോളം കഴിച്ചു .കുറച്ചുകഴിഞ്ഞു ആ വെള്ളം വെറുതേ ഒന്ന് ശ്രദ്ധിച്ചു .

“അതിൽ നിറയെ കൂത്താടികളും, പ്രാണികളും.”

ഞങ്ങളുടെ സാഹസികയാത്ര ആരംഭിച്ചിട്ട് ഏതാണ്ട് മൂന്ന് മാസത്തിന് അടുത്താകുന്നു .ചെറിയ ചെറിയ സഹായങ്ങൾ . ആഴ്ച്ചകളോളമുള്ള അലച്ചിലുകൾ . പ്രധാനമായും ജി .ഐ .ഡി .സി . പോലുള്ള വ്യവസായ എസ്റ്റേറ്റുകളിൽ .

“റോട്ടറി… ഒരു കൂട്ടായിട്ടുണ്ട്. പക്ഷെ , സാമ്പത്തികമായി ഉയരുവാൻ കഴിയുന്നില്ല .ഒരു സ്‌പോൺസറെ ലഭിക്കുക വളരെ പ്രയാസമേറിയ കാര്യമാണെന്ന് ബോധ്യമായി .

വൈകുന്നേരം 4:30 ന്  സൂറത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു .ഗുജറാത്തിലെ വലിയ വ്യവസായ നഗരം .ധാരാളം തുണിമില്ലുകളും , മറ്റു വ്യവസായങ്ങളും . കൂടാതെ വജ്രവ്യവസായത്തിന്റെ ഭൂരിഭാഗവും സൂറത്തിന് അവകാശപ്പെട്ടതാണ് .അതിനാൽ സൂറത്ത് ഡയമണ്ട് ക്യാപിറ്റൽ ഓഫ് ദി വേൾഡ് എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നു .

“ഇന്ന് സൂറത്ത് റോട്ടറി ക്ലബ് മീറ്റിങ്ങ് ദിവസമാണ്.” റോട്ടറി ഡയറക്ടറി ശ്രദ്ധിച്ചുകൊണ്ട് അലക്സ് പറഞ്ഞു .

ഞാൻ റോട്ടറി ക്ലബ് വിലാസം ശ്രദ്ധിച്ചു .

റോട്ടറി ഹാൾ ,ജീവൻ ഭാരതി , നാംപുര , സൂറത്ത് .

ഏഴുമണിക്ക് ഞങ്ങൾ റോട്ടറി ഹാളിൽ എത്തിച്ചേർന്നു .റോട്ടറി ക്ലബ് പ്രസിഡണ്ട് മിസ്റ്റർ താക്കൂർ മീറ്റിങ്ങിനിടയിൽ  ഞങ്ങളെ ക്ലബിന് പരിചയപ്പെടുത്തി .

മീറ്റിംഗിന് ശേഷം മിസ്റ്റർ താക്കൂർ ഞങ്ങൾക്ക് താമസസൗകര്യം ഏർപ്പെടുത്തി തരുവാനുള്ള ഒരുക്കത്തിലായിരുന്നു .അതിനിടയിൽ ഒരു റോട്ടറിയാൻ ഞങ്ങളുടെ അരികിലേക്ക് വന്നു .സ്വയം പരിചയപ്പെടുത്തി .

“ഞാൻ രമേശ് മേത്ത.” അദ്ദേഹം തുടർന്നു …

“നിങ്ങൾ എന്റെ കൂടെ വീട്ടിലേക്ക് വരൂ. എന്റെ കുടുംബത്തിന് വളരെ സന്തോഷമായിരിക്കും .”

അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആതിഥ്യം ഞങ്ങൾ സന്തോഷത്തോടെ സ്വീകരിച്ചു .അദ്ദേഹം യാത്ര ചെയ്‌തിരുന്ന കാറിനു പിറകെ സൈക്കിളിൽ പിന്തുടർന്നു .അര മണിക്കൂറിനകം ഞങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വസതിയിൽ എത്തിച്ചേർന്നു .

വളരെ മനോഹരമായ വീട് .ഭാര്യയും ,മൂന്ന് മക്കളും . രണ്ടു പെണ്ണും ,ഒരാണും .

രാത്രി ഞങ്ങൾ മെത്തയോടും കുടുംബത്തോടുമൊപ്പം സിറ്റിയിലെ ഒരു റെസ്റ്ററന്റിൽ നിന്ന് ഭക്ഷണം കഴിച്ചു .

വിഭവസമൃദ്ധമായ ഗുജറാത്തി ഭക്ഷണം .

അദ്ദേഹത്തിന്റെ മകൻ ഒരു മൈക്കിൾ ജാക്‌സൺ ഫാൻ ആയിരുന്നു .വസ്ത്രധാരണത്തിലും ,നടപ്പിലും ,മട്ടിലും ,ആ കോളേജ് കുമാരൻ മൈക്കിൾ ജാക്സനെ അനുകരിക്കുന്നത് ഞങ്ങൾ കൗതുകത്തോടെ നോക്കിനിന്നു .

അടുത്ത ദിവസം സൂറത്തിലെ പ്രധാന സ്ഥലങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തോടൊപ്പം ഞങ്ങൾ സന്ദർശിച്ചു .അതിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള  ഫോട്ടോ സ്റ്റുഡിയോയിൽ ഞങ്ങൾ എത്തിച്ചേർന്നു .

“ഇതാണ് വി. എൻ .മേത്ത & കമ്പനി .” അദ്ദേഹം തൻ്റെ ഷോപ്പിലേക്ക് ഞങ്ങളെ ആനയിച്ചുകൊണ്ട് പറഞ്ഞു .

ഞങ്ങൾ അവിടെ ആകെയൊന്ന് കണ്ണോടിച്ചു .വളരെ വിശാലമായ ഫോട്ടോ സ്റ്റുഡിയോ .

“You know…ഇത് 1901 ൽ ആരംഭിച്ചതാണ്. സൂറത്തിലെ ഏറ്റവും പഴക്കമുള്ള സ്ഥാപനങ്ങളിൽ ഒന്ന് .” അദ്ദേഹം തെല്ല് തലയെടുപ്പോടെ  പറഞ്ഞു .

വൈകീട്ട് അദ്ദേഹത്തിന്റെ വസതിയിൽ സംസാരിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കെ അദ്ദേഹം ഒരു കാര്യം സൂചിപ്പിച്ചു .

“നിങ്ങൾ മിസ്റ്റർ ദേവേന്ദ്ര ശാസ്ത്രിയെ പോയി കാണണം. പാസ്ററ് ഡിസ്ട്രിക്റ്റ് ഗവർണർ . അദ്ദേഹം നിങ്ങൾക്ക് എന്തെങ്കിലും ചെയ്‌തുതരും .

മിസ്റ്റർ മേത്ത ഞങ്ങൾക്ക് ദേവേന്ദ്ര ശാസ്ത്രിയുടെ വിലാസം കുറിച്ചുതന്നു .അന്നത്തെ ദിവസം അങ്ങിനെ കടന്നുപോയി .

അടുത്ത ദിവസം പതിനൊന്ന് മണിക്ക് ഞങ്ങൾ ദേവേന്ദ്ര ശാസ്ത്രിയുടെ വസതിയിൽ എത്തി .മേത്ത ഞങ്ങളുടെ വരവിനെക്കുറിച്ച്  അദ്ദേഹത്തെ അറിയിച്ചിരുന്നു .

ദേവേന്ദ്ര ശാസ്ത്രിയുടെ ഹൃദ്യമായ പെരുമാറ്റം ഞങ്ങളെ വളരെ ആകർഷിച്ചു .ഇനി മുമ്പോട്ടുള്ള പരിപാടികളെക്കുറിച്ചും  വിശദമായി ചോദിച്ചറിഞ്ഞു .

ചായ കഴിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നതിനിടയിൽ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു .

“നിങ്ങൾ ഡൽഹിയിൽ ചെന്നാൽ സുദർശൻ അഗർവാളിനെ കാണണം. റോട്ടറി ഇന്റർനാഷനലിന്റെ ഏഷ്യൻ റീജിയൻ ഡയറക്ടർ .അദ്ദേഹം രാജ്യസഭയുടെ സെക്രട്ടറി ജനറൽ ആണ് .അദ്ദേഹത്തിന് ഡൽഹിയിൽ നിങ്ങൾക്കുവേണ്ട സഹായങ്ങൾ  ചെയ്തുതരുവാൻ കഴിയും .

ഞങ്ങൾ ദേവേന്ദ്ര ശാസ്ത്രിയുടെ വാക്കുകൾ ആകാംഷയോടെ കേട്ടുകൊണ്ടിരുന്നു .ഏഷ്യൻ റീജിയൻ റോട്ടറി ഡയറക്ടർ .സെക്രട്ടറി ജനറൽ രാജ്യസഭാ ,അദ്ദേഹം എത്ര വലിയ ആളായിരിക്കും !!!

അദ്ദേഹം തുടർന്നു …

“നിങ്ങൾ കോഴിക്കോട്ടെ നിങ്ങളുടെ ക്ലബ് പ്രസിഡന്റിന് ലെറ്റർ എഴുതുക. സുദർശൻ അഗർവാളിനെ ഡൽഹിയിൽ എത്തിയശേഷം  കാണണം എന്ന് പറഞ്ഞുകൊണ്ട് . അവർ സുദർശൻ അഗർവാളിനെ നിങ്ങളുടെ വരവിനെക്കുറിച്ച്  അറിയിച്ചുകൊള്ളും .”

ദേവേന്ദ്ര ശാസ്ത്രിയുടെ ഉപദേശം ഞങ്ങളുടെ കാതുകളിൽ മുഴങ്ങിക്കൊണ്ടിരുന്നു .

കുറച്ചു സമയം കൂടി അദ്ദേഹത്തോട് സംസാരിച്ചതിന് ശേഷം ഞങ്ങൾ യാത്ര പറഞ്ഞു പുറത്തേക്കിറങ്ങി .

അടുത്ത ദിവസം മെത്തയോടും കുടുംബത്തോടും യാത്ര പറഞ്ഞു . മിസ്റ്റർ മെത്തയും കുടുംബാംഗങ്ങളും ഞങ്ങളുടെ  ഹൃദയത്തിൽ നിറഞ്ഞുനിന്നു .

യാത്രക്കിടയിൽ ഞങ്ങൾ ഒരു ലെറ്റർ ബോക്സ് തിരയുകയായിരുന്നു .കോഴിക്കോട് ക്ലബ് പ്രസിഡണ്ട് മിസ്റ്റർ മധുവിന്  റോട്ടറി ഡയറക്ടർ സുദർശൻ അഗർവാളിനെ അറിയിക്കുവാൻ അഭ്യർത്ഥിച്ചുകൊണ്ടുള്ള കത്തയക്കുവാൻ വേണ്ടി .

അപ്പോഴും ഞങ്ങൾ മിസ്റ്റർ മേത്തയെ കുറിച്ച് ഓർക്കുകയായിരുന്നു .

“ഇത്ര അഗാധമായി റോട്ടറിയെ സ്നേഹിക്കുന്ന ഒരു മനുഷ്യൻ …”

ഞങ്ങൾക്കും ആകാംഷയായി . എന്താണ് റോട്ടറി !!! എന്താണ് റോട്ടറിയുടെ ലക്‌ഷ്യം ! ഇതിന്റെ ഘടന എങ്ങിനെ ! എവിടെയാണ് റോട്ടറി ഉദയം കൊണ്ടത് !!!

ഞങ്ങൾ മെല്ലെ … മെല്ലെ റോട്ടറി ഇന്റർനാഷനലിന്റെ ആഴങ്ങളിലേക്ക് ചൂഴ്ന്നിറങ്ങി .

റോട്ടറി ഇന്റർനാഷണൽ …ലോകത്തെ ആദ്യത്തെ സർവീസ് ക്ലബ് സംഘടന .1905 ൽ സ്ഥാപിതമായി .പോൾ പി ഹാരിസ് എന്ന അമേരിക്കൻ ലോയർ , അദ്ദേഹത്തിന്റെ മനസ്സിൽ വന്ന ഒരു ആശയം റോട്ടറിയുടെ ഉദയത്തിന് തുടക്കം കുറിച്ചു .റോട്ടറി പ്രധാനമായും ബിസിനെസ്സ്കാർക്കും പ്രൊഫഷണൽസിനും ലോകമാകെ ഒത്തൊരുമിക്കുവാൻ അവസരം പ്രധാനം ചെയ്യുന്നു .കൂടാതെ മാനുഷിക പ്രതിബദ്ധതയും ഉയർന്ന മൂല്യങ്ങളും  നിലനിർത്തി ലോകത്ത് സാഹോദര്യത്തിനും സമാധാനത്തിനും ഉയർന്ന പ്രാധാന്യം നൽകുന്നു .

ആദ്യത്തെ റോട്ടറി മീറ്റിങ്ങ് നടന്നത് 1905 ഫെബ്രുവരി 23 ന് . അന്ന് നാലുപേരാണ് ആദ്യത്തെ റോട്ടറി മീറ്റിങ്ങിൽ  അംഗങ്ങളായി ഉണ്ടായിരുന്നത് .

പോൾ .പി .ഹാരിസ് (ലോയർ ) ആഗസ്റ്റാസ് ഇ .ലോച്ചർ (മൈനിങ് എഞ്ചിനീയർ ) സിൽവസ്റ്റർ ഷെയ്ൽ  (കോൾ ഡീലർ )ഇറാം ഇ .ഷോറെ (മർച്ചന്റ് ടൈലർ )

അന്ന് പോൾ പി .ഹാരിസ് അതിന് റോട്ടറി എന്ന് നാമകരണം ചെയ്‌തു .കാരണം ബിസിനസ്സിൽ പ്രാധാന്യം കൽപിക്കുന്ന  അംഗങ്ങൾ മാറി മാറി പല ഇടങ്ങളിലായി ഒത്തുകൂടുന്നു .

വളരെ വേഗത്തിൽ റോട്ടറി അമേരിക്ക മുഴുവൻ പടർന്നു പന്തലിച്ചു .ക്രമേണ റോട്ടറി കാനഡയിലേക്കും ,ഗ്രേറ്റ് ബ്രിട്ടനിലേക്കും വ്യപിച്ചു .1912 ഓടുകൂടി റോട്ടറിയുടെ പേര് റോട്ടറി ഇന്റർനാഷണൽ എന്നായി .

Four-way test റോട്ടറി ഇന്റര്നാഷണലിൽ ആദ്യമായി കൊണ്ടുവന്നത് റോട്ടറി ഇന്റർനാഷണൽ പ്രസിഡന്റ് ഹെബെർട്ട് ജെ. ടൈലർ ആയിരുന്നു .1943 ൽ അത് ഔദ്യോഗികമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടു .

ഇതിന്റെ പ്രധാന ഉദ്ദേശം ഈ ടെസ്റ്റ് അംഗങ്ങളെ ശരിയായ ദിശയിൽ ചിന്തിക്കുവാനും ,ആത്മപരിശോധനക്കും  ഉപകരിക്കും എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു .ഉയർന്ന നിലവാരത്തിൽ ചിന്തിക്കുവാനും പ്രവർത്തിക്കാനും  പ്രേരിപ്പിക്കുന്നു .

Four-way test

                     Of the things we think, say or do

1.Is it the truth?

2.Is it fair to all concerned

3.Will it built goodwill &better friendship

4.Will it be beneficial to all concerned?

പോൾ പി .ഹാരിസിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ ഒരു യഥാർത്ഥ റോട്ടറിയാനു വേണ്ട ഗുണങ്ങൾ -ആത്മത്യാഗം -ഭക്തി -യശ്ശസ്സ് -സത്യം -ആത്മാര്തത -സ്നേഹം – എന്നിവയിൽ അധിഷ്ഠിതമായിരിക്കണം .

ആദ്യത്തെ റോട്ടറി ക്ലബ് അമേരിക്കയിലെ ചിക്കാഗോ നഗരത്തിൽ ഇല്ലിനോയിസിൽ 1905 ൽ സ്ഥാപിതമായി .

അമേരിക്കക്ക് പുറത്തുള്ള ആദ്യ റോട്ടറി ക്ലബ് കാനഡയിലെ വിന്നിപെഗിലുള്ള മാനിട്ടോബ എന്ന സ്ഥലത്ത് 1910  ൽ സ്ഥാപിതമായി .

ആദ്യത്തെ റോട്ടരക്റ്റ് ക്ലബ് (യൂത്ത് വിങ് )അമേരിക്കയിലെ നോർത്ത് കരോലിനയിലെ ഷാർലാറ്റിൽ 1968 ൽ സ്ഥാപിതമായി .

റോട്ടറി ഫ്‌ളാഗ്ഗ് 1929 ൽ ആദ്യമായി പുറത്തുവന്നു .

ഇംഗ്ലീഷ് ഭാക്ഷ സംസാരിക്കാത്ത രാജ്യങ്ങളിലെ ആദ്യത്തെ റോട്ടറി ക്ലബ് ക്യുബ തലസ്ഥാനമായ ഹവാനയിൽ 1916 ൽ  സ്ഥാപിതമായി .

ദി നാഷണൽ റോട്ടറിയൻ എന്ന റോട്ടറിയുടെ ആദ്യ മാഗസീൻ 1911 ൽ പ്രസിദ്ധീകരണം ആരംഭിച്ചു .

മാച്ചിങ് ഗ്രാന്റ് പ്രോഗ്രാം ,ഗ്രൂപ്പ് സ്‌റ്റഡി എക്സ്ചേഞ്ച് ,1965 ൽ ആരംഭിച്ചു .

ഏഷ്യയിലെ ആദ്യത്തെ റോട്ടറി ക്ലബ് ഫിലിപൈൻസിലെ മാലിനയിൽ 1919 ൽ ആരംഭിച്ചു .

ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെ റോട്ടറി ക്ലബ് 1919 ൽ കൊൽക്കൊത്തയിൽ ആരംഭിച്ചു .

1929 ൽ മുംബൈയിലും, മദ്രാസിലും, റോട്ടറി ക്ലബ്ബുകൾ ആരംഭിച്ചു.

കേരളത്തിലെ ആദ്യത്തെ റോട്ടറി ക്ലബ് … റോട്ടറി ക്ലബ് ഓഫ് കൊച്ചിൻ 1937 ൽ ഓഗസ്റ്റിൽ ആരംഭിച്ചു .

റോട്ടറി ഇന്റർനാഷണൽ പ്രസിഡന്റിന്റെ കാലാവധി ഒരു വര്ഷമായിരിക്കും .പ്രസിഡണ്ടിനെ വിവിധ രാജ്യങ്ങളിൽ നിന്നാണ്  തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നത് .